Красная стрела. Вторая книга / Қызыл жебе. Екінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Тұрар өз дауысының жаңғырығына өзі құлақ салғандай сәл ғана тыныстады да, халық сілтідей тынып қалғанын көріп, сол тыныштықты әлдекім бұзып жібермесін деп, лезде сөзін сабақтап алып кетті:

– Айбардың астығы қамбада шіріп жатқанда, сонау Мерке даласында малы мыңғырып жатқанын біреу біліп, біреу білмейтін шығар. Мәлімет берейін: Айбардың бір басында бес мың қой, мың жылқы бар. Ірі қараны ол кісі көп ұстамайды. Және қойды бес мыңнан асырмайды. Өсімін үстінен кертіп-кертіп, Ташкенттің, Наманғанның, Қоқанның базарларына айдаттырып, алтынға айналдырып отырады. Жылқы да солай. Ал, халайық, сонда Айбардың ерні кезеріп, жалаң болып, табанын тас тіліп, төбесінен күн өтіп, қой соңында жүргенін көргендерің бар ма? А? Көргендерің бар ма?!

– Жоқ!

– Жоқ!

Шіркеу үстінде қалықтап жүрген топ кептер жалт бұрылып, енді Атшабар алаңында тыныштық болмас дегендей, бір бүйірлеп, Қарахан әулие күмбезіне қарай ойыстады.

Қызыл шоқты дауыл үрлеп, алаулатып әкеткендей, енді оны өшіріп, баса алатын дәрмен Астахов үкіметінің, Айбар пәрменінің қолынан келе қоймас. «Қайран Ақкөз, – деді Тұрар есіл сардарды еске алып. – Осы күнді көре алмай, арманда кеттің-ау!»

Бірақ Ақкөздің ісі ада кеткен жоқ. Халық қайта көтерілді. Құрғақ күзде аштық пен сасық көбелек жайлап кеткен. Әулие-Ата атырабына солтүстіктен соққан дауылдың лебі келіп жеткендей екен. Енді кешікпей сол дауылдың өзі де тұратын шығар...

* * *

Әйел бір кезде көзін ашып еді, бағанағы у-шудан белгі жоқ. Тұрар да жоқ, Айбар да жоқ, төбелес тілеп түксиген төбеттер де жоқ. Ат ойқастатқан полиция да көрінбейді, дауылдай дүркіреген қалың халық та сап болған.

Әлгіде бұл Айбардың алқымынан алып, Тұрарға ара түскенде, кенет мылтық атылды. Одан арғысын білмейді, есі ауып құлап қалған екен. Әлдекімдер ауланың ішіне кіргізіп, дуалға сүйеп кетіпті. Көзін ашып, алдымен іздегені – баласы еді, ол жанында отыр екен. Шешесінің көзі ашылғанын көріп, ақырын ыржиып езу тартты. «Құдайға құлдық, енді өлмейді», – деді әйел баласының күлгенін көріп, іші жылып:

– Тұрар көкеңді таныдың ба, құлыным? – деп сыбырлады әйел.

Бала шешесінің сөзін емеуріннен түсініп:

– Бізді алып келген көзілдірікті кісі ме, апа? – деді.

– Иә, құлыным. Ол сенің Тұрар көкең той. Арыстаннан туған асыл ғой. – Әйелдің көзінен жып-жылы жас жылжып, боржыған көгіс бетін жылғалай ағып жатты.

– Мені танымады. Танымағаны жақсы болды. Менің мұндай халге түскенімді білмей-ақ қойғаны дұрыс. Құлыным, – деді баласының басынан сипамақ болып, қол созып. – Құлыным, есіңде болсын. Ол сенің Тұрар көкең. Ол да сендей жоқ-жетім болған. Бауырыма салып, емшегімді ембесе де, ана орнына біраз жыл анасы болып едім. Әлім жеткенше, жаным ашып еді. Осымен екі қатер шағында ара түстім. Мен бейбақтың күнәм көп шығар, бірақ сол екі рет төнген тажалдың бетін тырнап ара түскенім, менің күнәмді жеңілдетер. Айдауға кеткен әкесін күтпей, әзәзілдің тіліне еріп, қайныма қосылдым. Одан сен тудың, құлыным. Ересектердің жолы бұралаң болғанмен, сенің не жазығың бар, құлыным? Сен періштесің ғой. Біліп ал, Тұрар көкең ол сенің! Мен тұра алмай қалсам, білдің бе, құлыным, мен өліп қалсам, кісілерден: «Тұрар көкем қайда?» – деп сұра. Ол сені өлтірмеуге тиіс. Апамның аты Ізбайша де, білдің бе? Өзімнің атым Арман де, білдің бе?!

– Білдім, апа...

– Не білесің, байғұс балам. «Кімнің баласысың, әкең кім?» – деп сұраса: – Рысқұл атамның баласымын де. Молдабектің баласымын деме білдің бе? Молдабекті айтпа. Қай Рысқұл десе, айт: Жылқайдардың Рысқұлы де. Шымыр-Шілмембеттің Рысқұлы де, білдің бе? Ұмытпайсың ба?

– Иә, жаңа көп адамдар айтты той: «Рысқұлов, Рысқұлов» деп. Ұмытпаймын мен. Бізге ауқат берген кісі де: ортақ Рысқұлов, ортақ Рысқұлов дей береді. Оның аты Тұрар болса, неге «ортақ» дейді, апа?

– Ортақ дегені сыйлағаны той, жақсы көріп, айтқаны. Әйтпесе, көкеңнің аты Тұрар. Ұмытпа, ұлым.

– Ұмытпаймын, апа – деп бала анасының бауырына тығылды.