Дикое яблоко / Жабайы алма - Саян Муратбеков / Сайын Мұратбеков

Апамнан екі күндей еш хабар болмады. Бізде де пәлендей ештеңе бола қойған жоқ. Күні бойы бел жазбай орақ орамыз, түскі дамыл кезінде Ырысбек домбырасын қаққылап «Краковякті» ойнайды, Эммаға шығарған әндерін айтады, соны тыңдап біраз сейіліп қаламыз, кешкісін қымтанып оранып ап, ермен шөпке түшкіріп жатып қатып ұйықтаймыз.

Үшінші күні таңертең оянғанымызда, аспан тұтасып бұлттанып күн жауып тұр екен. Ауа райы ызғарлы. Жоңғардың шыңдарына қар жауыпты көздің жауын алып, аппақ боп жарқырап көрінеді.

− Әттегене-ай, енді екі күн ашық тұрғанда мына участокті бітіріп кететін едік-ау,- деді Нәзира әпкем.

Орақ тоқталды. Ешкім күркесінен шыққан жоқ, оранып-қымтанып қайта жаттық. Ал ұйықта. Талайдан бергі есесі кетіп жүрген ұйқының орнын бір толтырдық. Түсте ауылдан тамақ келген жоқ. Ұйқымыз қанған соң қарнымыз ашты. Әркім масақ теріп әкеп, үгіп, қуырып жеуге кірістік. Ар жағына ел қонып көңілденген соң Ырысбек ән салды, екі сөзінің біріне Эммасын қосып айтады.

− Хойшы, уят мес пе,- деп сыңғырлай күледі Эмма. Эмма күле берді, күле берді… Бір кезде Ырысбектің:

− Жә, болды! — деп ақырған даусы естілді. Төңірек тым-тырыс тына қалды, басқа күркелердегі дабыр-дұбыр сөздер де пышақ кесті тоқтаған, тек Ырысбектің ғана ақырғаны естіледі: — Неменеңе жетісіп күле бересің?! Кет кәне!.. Кет!.. Көрінбе көзіме!..- Сәлден кейін Ырысбектің даусы күңірене шықты.- Ой, дүние-ай, не боп кеттің?!. Не боп кеттің?!. Жазың қайда жадыраған, жарым қайда күлмес жалған; қызық қайда — көрген түстей; отырмын мен неге у ішпей? Маңдайыма жазылмаған шынарым-ай, сұм тағдырдың жетегінде кетерміз бе, адасумен, осылай. Өрт боп лаулап күйіп-жанып барамын. Қор болдым ғой, қор қылдың ғой, қайтейін-ай, бір кездегі асылым ең — арманым… Дүрия!.. Дүрия!..- Мұнан әрі еңіреп жылап жібергендей болды.

Біз, балалар, атып-атып тысқа шықтық, Ырысбек отырған күркенің аузына келдік топырлап. Эмма боп-боз боп құты қашып анадай жерде тұр, дір-дір етеді. Ырысбек күркенің ортасында, екі көзінен жас тарам-тарам ағып, екі қолымен кеудесін жұлып жеп, уқалап отыр.

− Күйіп барам, өртеніп барам, алсаңшы мені, сұм тағдыр… Неден жаздым, неге бүйтіп қорлайсың…

Біз, балалар, не істерімізді, не жәрдем етерімізді білмей қарадық та тұрдық. Бір кезде біреу кеп біздерді екіге бөліп ығыстырып, алға өте бастады. Дүрия екен. Мұның да көзі бұлаудай, сорғалаған жас. Ұмтылып барып Ырысбекті құшақтап отыра кетті. Екеуі құшақтары айқасқан күйде сағынысып көріскендей бірін-бірі аймалап, басқа дүниені тегіс ұмытты… Біз бұрылып өзді-өздеріміздің күркелерімізге кеттік. Көлбай керең өз күркесінің аузында тау жаққа қарап отыр екен. Өңінде ашу да, ыза да, күйіну де білінбейді, кеңірейген мең-зең отырыс.

Со күні кешке жақын апам келді. Бұрынғыдай атпен емес, жаяулап, үсті-басы су-су боп келді. Ауданнан қайтысымен, үйге де көп кідірместен бізге тартыпты.

− Ырысбек мазаларыңды алмады ма екен деп, осы екі күнде қу жанымды шүберекке түйіп жүрдім,- дейді.

− Мазалап көрсін, бақ еткізіп шалғыны ішіне бір-ақ сұғып алайын,- деді Нәзира әпкем.-Осы мен үшің қорыққаныңызды қойыңызшы. Иә, өзіңізді ауданға жәй шақыртып па?

Апам шым-шымдай отырып Нәзира әпкеме бар әңгімесін айтып шықты. Менің ұққаным: оны бригадирліктен босатыпты, өзіне қатаң сөгіс беріпті. Онан соң:

− Әлгі Ырысбек керек еді, шақырып келші,- деді маған.

Мен барып Ырысбекті шақырып келдім. Ырысбек көп күттірген жоқ, күркенің ауыз жағына кеп отырды.

− Иә, тақсыр жеңеше, не бұйырасыз?

− Сені бастық ауылға келсін деді.

− Не шаруасы бар екен?

− Білмедім.

− Е, онда кейін өзі келгенде айта жатар.

− Жоқ, Ырысбек қарағым, бүгін жетсін деді.

− Менің бүгін ешқайда барғым келмейді.

− Өте тығыз шаруа бар деп еді.