Дикое яблоко / Жабайы алма - Саян Муратбеков / Сайын Мұратбеков

− Сендер неменеге күлесіңдер? — деді реніш үнмен.

− Өздерің немісше бір ауыз сөз білесіңдер ме?! Білмейсіңдер. Ал Бели болса қазақ тілін аз уақыттың ішінде-ақ үйреніп алды. Бірді-жарым түсінбеген сөзін дұрыс айта алмаса, оған күлуге болмайды,- деді де, онан соң Белиге қайтадан бұрылды: — «Тынкыл туман» емес, «дымқыл тұман», кәне, маған ілесе қайталашы: «дымқыл тұман» деп.

− «Тымкыл туман».

− Міне, енді дұрыс айттың. Өзің «дымқыл тұманның» қандай тұман екенін түсінесің бе?

− Білмеймін,- деп, Бели шынын айтты.

− Орысша «сырой туман».

Бели апайдың орысша айтқанына да түсіне қоймаған сияқты.

− «Дымқыл», «сырой» деген сөздің немісше қалай екенін білесің бе? — деп сұраған апай, Бели үндеген жоқ.

− Штауб, сен білесің бе? — деп апай енді неміс балаларының ішіндегі тілге зерек пысығы Оттоға бұрылған. Бұл да:

− Ол әлгі не еді?.. Қалай еді?..- деп, «дымқыл» деген сөздің немісшесін таба алмай біресе қабағын түйіп, біресе көзін сүзіп ойланып әбігер болды да қалды. Әнипа апай енді портфеліне салып жүретін көп кітаптарының қалыңдау біреуін ақтар.ыстырып әуелі еріндері жыбырлап өзі іштей оқып алды да, онан дауыстап:

− Фейштер,- деді.

− Иә, солай,- деді Отто да көзі бағжаң етіп.

− «Дымқыл» деген сөз «Фейштер», ал «тұман» — «нейбл» деп аударылады екен. Сонда «дымқыл тұман» — «Фейштер нейбл» деген сөз екен. Солай ма, Отто?

− Солай шығар,- деді Отто.- Апай, сіз немісше білесіз бе?

Әнипа апай оның сөзін естімегендей елеусіз қалдырды да, Белиге қарап:

− Енді түсіндің бе? — деп сұраған.

− Түсіндім,- деді Бели басын изеп.

− Кәне, онда өлеңді қайтадан оқы. «Дымқыл тұман» деп анықтап айт.

Осы кезде есік қағылып, сырттан басын сұққан Бектай есепші Әнипа апайды шақырды. Есік көзіндегі екеуінің сөздері бізге үзік-үзік боп жөнді естілмейді; «колхоз бастық… қабір қазу… қар күреу… Санат… Бәтен… Қанат… Бәкке… Отто… Петке…»

Әнипа апай ішке қайта кірді де, жаңағы Бектай есепші аттарымызды атаған алтауымызды сабақтан босатты.

− Тас қойманың төңірегін қардан тазалайсыңдар,- деді.

Бектай есепші сыртта көк құнанына мініп ап, біздің шығуымызды асыға күтіп тұр екен.

− Бассаңдаршы аяқтарыңды, керікпей,- деді әмірлі үнмен, Өзі бізден үш-төрт-ақ жас үлкен, бірақ өзін үлкен адамдай салмақты ұстайды. Қысқаша айтқаны: тас қойманы қардан аршып, молотилкаға астық беріп жүрген Көлбай керең мен төрт-бес шалды бүгінше Бүбітайға қабір қазуға жіберіпті, сондықтан күрек ұстауға жарайтын ересек деген біз алтауымыз бүгінше сол шалдардың орнын баса тұруға тиіспіз, тас қойманың төңірегін қардан аршуымыз керек, әйтпесе астық бастыру тоқтап қалуы мүмкін. Колхоз екі күн ішінде станцияға тағы да төрт шана астық жіберуі керек, ал ол майданға жіберілетін астық, жауды түре қуып бара жатқан қаһарман қызыл әскердің, майданда қан кешіп жүрген әкелеріміз бен ағаларымыздың азығы. Иә, Бектай есепші айтса осылай айтады, жай ғана анау жұмысты істе деп бұйырып жұмсамайды, ол жұмысты істеуге міндетті екеніңді, өйткені ол жауды жеңу үшін қажет екенін есіңе салып шегелеп айтады. Ал жауды жеңу жолындағы жұмыстан кім бас тартсын, тіпті қандай қиын», қандай ауыр болса да бір ауыз сөз қайтармастан барасың. Жауды жеңу үшін, жеңіс үшін ештеңеден аянар жай жоқ.

* * *