Красная стрела. Вторая книга / Қызыл жебе. Екінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Қала тұрғындары қайдан хабарланып қалғаны белгісіз, большевиктер мен Уақытша үкіметтің айқасы болып жатыр деген сыбыс бірден бірге тарап, кеңсенің алдына қарақұрым халық жиналып қалыпты. Есіктің алдына әуелі дін басылары үлкен креслоны алып шыққанын көріп бәрі аң-таң. Қайсыбірі қызық көреді, қайсыбірі жаңалық күтеді – әйтеуір бәрі де бір ұлы хабарға құлақтарын түрген.

Тұрар енді бір секунд кешігу ажалмен тең екенін бүкіл жан дүниесімен сезді. Мына қалың қауымды көріп ә дегенде сасып та қалды. Мұнша адам жиналар деп ойламаған. Көше кернеп тұр.

Дәл қазір не имам, не поп, яки уақытша үкімет мүшелері сөз бастап жіберсе, совдеп тізгіннен айырылып қалуы мүмкін.

Ақ боран басылып, аспанның жүзі ашылып, түстікте Алатаудың шыңдары жаңа шыққан күннің нұрымен әрбір шоқы аспанға шаншыла шыққан оты жалаудай алаулап тұр екен. Терек бұталарын тұтып қалған қар түйдек-түйдегімен жерге түсіп жатыр. Ағаш екеш ағашқа дейін кеудесін толтыра дем алып, еркін бір керілген сияқты да, содан ақ қар түйдек-түйдегімен ұшып түсіп жатқан сияқты.

Тұрар осы көріністің бәрін қас-қағым арасында ғана аңғарып, ойланып, сүйсініп жатуға уақыты болмай:

– Степан Кнутович, кәне баста! – деді. – Мұнша халықты әдейі шақырсаң жия алмайсың. Дайын тұрған митинг. Тез баста, әйтпесе сөзден айрылып қаламыз.

– Халықтың дені мұсылмандар екен. Сенің сөйлегенің орынды, Тұрар, – деді Хмелевский шын өтініп. – Бұл жерде тактика да керек. Кәне, сызылысып тұрып алмайық. Жолың болсын, бауырым. – Хмелевский осыны сыбырлап айтып, Тұрарды ақырын арқасынан итермелеп алға шығарды. – Сенен соң орысшасын мен айтамын. Ұстазы болған большевиктің мына ықыласы дем берген Тұрар қолма-қол өзін-өзі қамшылап, он қолын жоғары көтерді.

– Уа, халайық! Уа бауырлар! Мына көтерілген күн – сен үшін ең бақытты күн. Енді аспаныңды бұлт шалмас, қайғы-қасіретің болмас. Дәл қазір залым патша құйыршығы – Уақытша үкімет құлады! Өкімет Кеңестер қолында! Мына қара тақты көріп тұрсың, халайық. Бұл халықты қанаған ұлықтардың тағы. Осы тақтың үстінде отырған ұлықтардың жарлығымен талай заман көзіңнен қанды жас ағып, талай заман жоқшылықтың кебінін тірідей киіп, қан қақсадың. Осы тақтың үстінде отырғандар саған сансыз салық салып, қаныңды сорды. Ашаршылықтан көзің ашылмай, құлақкесті құл болдың. Осыдан сегіз ай бұрын патша құлады. Ә, Құдай, енді жақсылық болғай! – дедің. Бірақ бай – бай күйінде, төре – төре күйінде, кедей – кедей күйінде қалды. Неге? Неге десең, Уақытша үкімет – үстем таптың үкіметі, байлар мен билердің, кулактардың, помещиктердің дәулетін қорыған төбетке айналды. Әне, ана қара таққа қара, халайық! Ол қазір төңкеріледі. Оның төңкерілгені – сенің жотаңнан зіл қара тастың домалап түскені!

Тұрар сәл тыныстап, жан-жағына қарап:

– Кәрімбай Қошмамбетов! Семен Карев! Төребек Исабеков! Мына үш солдат, сендер де! Бері келіңіздер! Мына креслоны үйдің төбесіне көтеріп шығып, төңкеріп қойыңыздар! – деді.

Аталған адамдар мен алдыңғы қатарда тұрған үш солдат тез саты қойып, креслоны көк шатырлы еңселі ақ үйдің төбесіне алып шығып, Тұрар айтқандай төрт аяғын аспанға қаратып, төңкеріп қойғанда, баспалдақ үстіндегі күн қатар сияқты қаңылтыр шатырдың кемеріне креслоның ұзын арқалығы асыла берді. Қос бас самұрық құс әлдебір алып мергеннің қанжығасына байланған жыртқыштай салаңдап, төбесімен төмен қарап салбырады да қалды.

«Ура!» – деді солдаттардың арасынан әлдекім. Сол-сол екен: «Ура!», «Жасасын Кеңес!», «Ура!» – деген үнмен араласып, аспанға қарай тарс, гүрс-гүрс атылған мылтық дауыстары естілді. Бұл жеңіс салюті еді. Терек басында отырған қарғалар үдере үркіп, тым-тырақай ұша жөнелді. Имам әлдене айтып айқайламақ болып еді, көптің дауысының астында көмілді де қалды. Әлдеқайдан өзбектің кернейі жар салды. Кенет Кауфман көше бойы жұрт бір-бірімен құшақтасып, біреулер билеп, біреулер көзіне жас алып, қуанғаннан кез келген адаммен құшақтасып көрісе береді.