Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Астан соң Дәу апа қисайып жатып дем алды. Хансұлу екі баланы ертіп, өзен жаққа барды. Жаға кісі бойы тік жарлауыт екен. Су төменде шылпытъш жағаны ұрып жатыр. Ағыстың екпіні жақыннан қарағанда кісі шошырлық. Көз алмай тұрсаң бас айналғаңдай. Әредік-әредікте шұқыр иірімденіп, лайытып жөңкілген мол су. Балалар лақтырған жоңқаны шырқ көбелек айналдырып әкетеді. "Бұл неткен құдірет. Бұл неткен мол су?" деп, жар басында таңырқаумен тұр Хансұлу. Ту, алыс жағада бір қайық көрінеді. Қайық үстіңде шошайған екі кісі. Соған қарап отырып көз жасы бұрқ етті. Әке-шешесі түсті есіне. Құла дүзде қалған қос мұңдар! Күндері не болды екен? Тірі ме екен? Әлде... әлде бір бұтаның түбіңде қарға-құзғынға жем болып жатыр ма екен? Не болды екен? О, арсыз тіршілік! Әлгінде ғана бұл өз жұмырына жұғын барғанға мәз болды-ау. Дүниені ұмытып, есіл-дерті дастарқанның үстіндегі дәм болды-ау. Со кезде ғой, жарты жолда қалған байғұс әкесі мен шешесі миына кіріп те шыққан жоқ. Мінеки, енді есіне алды, әбден қарны тойып болғасын... О, арсыз тіршілік! Айтпақшы, бұған не көрінді? Әке-шешесін тастап қайда барады? Әке-шешесінің өлі-тірісін білмей тұрып жер түбіндегі Әулиеатаға қалай кетпек?

— Апа, енді қайттік? — деді Хансұлу, абдырап, дегбірі кетіп.

— Сабыр... сабыр ет, балам! — деді Дәу апа қабақ шытып ойланып. Алыс көкжиекке еңкейген Күнге сығырайып қарап тұрды Дәу апа. Қайратты, жігерлі, өмірде көрмегені жоқ Дәу апа бұл жерден де бір жол тауып шығатын тәрізді Хансұлуға.

Өстіп тұрғанда қозы-лақша жар басында ойнап жүрген балалар тағы да шуылдап қоя берді:

— Кеме! Кеме келе жатыр!!!

— Алақай! Кеме! Кеме! — десіп.

Кеме балалардың қуанышына орай жауап бергендей алыстан үн қатты, Жар басындағы балалар одан бетер дуылдап мәз болып қалды.

Дарияның төменгі жағынан түтіні будақтап қарауытып кеме келеді. Дәу апаны қайдам, Хансұлудың тұңғыш көруі еді кемені. Көз ала алмай қарайды. Дарияның ағысына қарсы жүзіп кеме жақындай түсті. Бұл кемеге отырды бітті, әке-шешесін, Шегені енді қайтып көре алмайтындай көрінді Хансұлуға. Жер түбіне шығандап кететіндей. Әулиеата қайда, біреу қайда?

— Апа, мен кемеге мінбеймін... — деді.

— Балам-ай, мен де соны ойлап тұрмын.

8

Қараңғы түсе кемеге отыру басталды. Бұл кеменің шын аты "Баржа" екен. Қарауытып түнеріп көлбеп тұр жағада. Ішіне ауыл-аймағыңмен, бота-тайлағыңмен кірсең де тарлық етер түрі жоқ.

Асылбеков басқарған қызыләскерлер алдымен кеменің үстіне шығып аралап көрді. Сөйтіп жүргенде ымырт жабылды. Жұрт бұ кезде жағада жүктерін буып-түйіп, балаларын қолға ұстап өкілдің бұйрығын күтіп тұрды.

Заттарын буып-түйіп жол жүретін адам тәрізденіп Дәу апа мен Хансұлу да қамданған. Шындығында бұлар абыр-сабыр қараңғыны пайдаланып қалың бұтаға қойып кетуді көздеп тұр. Ақыры реті келді. Жұрт дабырлап тұрғанда:

— Ал, мініңдер! — деген бұйрық болды. Содан көпшілік бірін-бірі басқылап кеме мен жарлауытты жалғап тұрған ағаш баспалдаққа қарай таласа-тармаса ұмтылсын.

Қызыләскер айқай салды. Оны тындайтын халық па, у да шу, опыр да топыр. Кеменің ішінен қараң-құраң етіп және екі-үш кісі жүгіріп келді. Қара қойдай топырлап ішке ұмтылған жұрттың алдын кес-кестеді.

— Тәртіп сақтаңдар! — деген айқай ерең естіледі мол нөпір ызы-шудың арасынан. "Бүгін кемеге сыймай қалғандарды келесі кемеге қалдырады екен. Ол келесі кеме отырғандарды суық жаққа әкетеді екен" деген қауесет тарап кеткен мана.

Қазір елдің бірін-бірі басқылап, басқа, көзге қарамай кемеге таласа-тармаса мініп жатқан себебі содан-ды.

— Ал, балам, осыдан ыңғайлы сәт тумас! — деді Дәу апа.