Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Балаларының қолынан жетектеп құжынаған елдің арасымен келеді бұлар.

— Алыңыз! Түшпәра! Түшпәра алыңыз!

— Қатық бар! Айран! Бері келіңіз!

— Ыстық самса! Ыстық самса!

— Зағра нан! Зағра нан ал!

Едіге мен Түгелхан самса сатқан әйелдің жанынан кегежектеп өтер емес.

— Әже! Нан!

— Ал, балаларым, әжелеріңнің ақшасы әлгінде біткен! - деді Дәу апа, балаларға айтқан боп Хансұлуға естірте.Хансұлу түсіне қойды Дәу апаның нені мегзеп тұрғанын. "Ақшаң болса сауатын жер келді" дегені.

Құлағындағы алтын сырғасы мен қолындағы жалпақ күміс білезіктен басқа Хансұлуда нәрсе жоқ еді. Дәу апаны шеткерірек шығарып құлағындағы сырғасын шешіп қолына ұстатты.

— Апа! Осыны сатыңыз! Нан-пан алайық! — деді.

— Ақша жоқ па еді? — деді Дәу апа, күректей алақанында жылтыраған алтын сырғаға қарап. Іле:

— Жүр! Енді бұның бәсін білейік, қанша тұрады екен!— деп, Дәу апа жайма базарға қарай жол бастады.

— Құдай сәтін беріп, бүгін базар күнге тап келгенімізді қарашы! — деп қояды Дәу апа. — Жан-жағыңа қарай жүр, таныс біреу кездесіп қалар!

Базардың бір шетінде түйелерін шөгеріп қойып отын сатып жатқан түйежүн шекпенді, елтірі бөрікті қыр қазақтарын Дәу апа танымады. Дәу апа жақындап жөн сұрап еді, ернінде бұлтиған насыбайы бар ала көз шермек сары:

— Қошай атам-ау, сол ауыл шіждей ме едіңіждей? Құмның ішінде башпашы шапқан? Қошай атам-ау, ол ауыл шөйтіп аштыққа ұшыйады деңіш? Шеше! Шіж ол туыштарыныжды жағадан іждеңіж! Алматыдан өкіл келіп жатый, Ашылбеков деген. Ол шондай ауылдайды жинап жатый, кемемен алып кеткелі жатый. Шолай, шеше!

— Ай, інім, жағалауынды біз қалай табамыз? Соны айт сен! — деді Дәу апа.

— Қошай атам-ау, міне тиіп түй! Былай жүйе бейіндей! Суға байашындай, көп үжамай! — деді, шүлжің шермек сары көзі бақырайып.

Сөйткенше арт жақтан шаң-шұң айқай шықты.

— Мелиса шақырың! Бай-бай!

— Мелиса! — деген байбалам үн естілді.

Хансұлу шүлжің қазақтың аузына қарап тұрған кезде Едігеден айырылып қалыпты. Жаңа ғана қасында тұрған.

Базардың шетіндегі шаң-шүң айкайдың ортасында бір бала көрінеді. Самса сатушы әйел әлгі баланы білекген ұстап алыпты.

— Ойбай, менің балам ғой анау! — деп, Дәу апа тұра ұмтылды. — Кызым-ау, қалай айырылып қалдың?

Хансұлу да қоса жүгірді.

Самса сатушы әйел Едігені білектен ұстап тұр. Төңірегі үймелеген кісі.

— Ұстатыш керек!

— Тапсырыш керек мелисаға!

— Шундақлар көбейіп кетті! — деп, бір томпақ саудагер қолын ербендетеді. Қорқып кеткен Едіге шырылдап тұр жылап.

— Адыра қалғыр. Әй, жібер баланы! — деп ұмтылып келеді Дәу апа, қалың жұртты жарып.

— Тапсырыш керек мелисаға, шундақларны! — деп

байбалам салып, әлгі томпақ қарын саудагер мұрты ербиіп, Дәу апаның алдын кес-кестеді.

— Адыра қалғыр, былай тұр жолымнан! — деді

еңгезердей Дәу апа, томпақ қарын саудагерге төніп келіп, төбесінен еңкейіп.

— Яқ! Яқ! Болмиды. Мелиса! Мелиса! — деп, томпақ қарын саудагер Дәу апаны өңменінен итерді. Сол-ақ екен, қаһарына мінген Дәу апа:

— Мә саған "мелиса!" — деп, кестапандай жұдырықпен томпақ қарын саудагерді құлақ шекеден қонжитты. Томпақ қарын саудагер төрттағандап ұшып түсті. Сәлдесі домалап кетті. Көріп тұрған халық қыран-топан күлкіге батты. Самса сатушы әйел қара кемпірдің екпінінен қорыққаннан Едігені

босата салды. Едіге бақырып кеп әжесінің кең құшағына тығылды.

— Қой! Қой! Құлдық етейін, жылама! — деп жатыр Дәу апа немересін көтеріп бауырына басып.

— Вай, бұ қырады, ә! — деп, сәлдесін қаққылап тұрегеле берді таяқ жеген саудагер, қып-қызыл боп.

— Мелиса қайда бұ, вай! — деп бажылдаумен тұр самса сатушы әйел.

— Мында! Мен боламын "мелиса!" — деп, топ ішінен қара былғары кепкалы, қара былғары плащты орта бойлы бір сары кісі алға шыға берді.

Самса сатушы әйел өзіне туралап келе жатқан оқыған төрені көріп сасқалақтап қалды.