Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Есік алдын орап жел есті. Іле кір-кір жаулығы қарқарадай боп еңкейіп, ішке Дәу апа кіріп келе жатты. Дәу апаның қолында бір ораулы шүберек. "Ия, Алла!" деп, Хансұлу көзін жұмғанда дүние теңселіп кеткендей болды. Балалар мойындарын созып ұшып кете жаздады.

Дәу апа дастарқанның бұрышына кеп тізе бүкті.

— Бісміллә! Мінеки,— деді ескі сұр шүберекті жаза беріп. Хансұлудың көзіне бөлшектелген ақ кесек құрт оттай басылды.

— Таңдайларыңа салып талмап сорсаңдар бұдан өткен ас жоқ. Тек асықпандар! — деп, Дәу апа әрқайсысының қолына бармақ басындай құрттан ұстатты.

Балалар құртқа бас салды. Қақала-шашала шайдан да ұрттап жатыр.

— Асықпаңдар!

— Сорып ішіңдер!

Тілінің астында жатқан бармақ басындай тастай қатты құртты ақ су шаймен қоса талмап отыр Хансұлу. Жарықтық болмашы тұз қатқан ыстық шай таңдайында еріген құрттың сүт дәмін бүкіл тұла бойына жайып таратып, күллі алпыс екі тамырына жол тартқандай. Мандайы жіпсіп қоя берді. Көзі жарқ етіп ашылып, санасына бір сәуле құйылғандай. Хансұлу осы кезге дейін мынадай дәмді құртты көрмеп еді. Бейне таңдайына майлы шырын сүт құйылып жатқандай. Бейне таңдайына Бейіс тағамы тамып жатқандай.

Шым-шымдап бойға ас нәрі жүгіре бастағаннан-ақ, енді шаршағандары сезіліп, сүйектері ауырлап отырған жерлерінде қисая кеткілері кеп маужырай бастады.

Дәу апа бір кезде барып есікті жапты. Бармағын сорып ұйқыға кіріскен бөпесін құшақтап Хансұлу текеметтің үстінде ұзынынан түсіп сұлық жатыр. Кірпігі айқаса береді. Денесі қорғасындай зілмауырланып бір шырын масаң күйге көшіп барады ақыл-санасы. Қайдан келш, қайда жатқанын, ертеңгі күні не болады, о жағын ойлаудан қалған.

7

Көзін ашса босаға тұсы, төбесі күйе-күйе болған қаңыраған ескі жайдың ішінде жатыр шалқасынан. Таңғы салқын жайлап алған бөлме ішін. Оң жағында бүрісіп тоңып Түгелхан жатыр, аштан бұралып. Киімі кір-кір. Оған тығылып Едіге жатыр. Оның ұсқыны Түгелханнан да әрі. Байғұс балаға қарауға аяйсың, Дәу апа орнында жоқ.

Сыртқа шықса Дәу апа Дәуіт ата мазарының алдында тұқшиып, шарт жүгініп құран оқып отыр екен. Қасына барып Хансұлу да тізе бүкті. Екеуі сарғайып келе жатқан таңға жүз беріп ата-баба аруағына сиынды.

Аздасын бет сипап орындарынан тұрды.

Екеуінің де назарлары төбе үстінен бейне алақанға салғандай ап-айкын көрініп жатқан әудем жердегі Қоңырат қаласына қадалды. Қала әлі ұйқыдан ояна қоймаған. Бірақ, тұс-тұсынан тауықтар шақырып жатыр. Бір-біріне иін тіресе быжынаған кесек үйлер. Қарауытқан шоқ-шоқ тұт ағаштары.

Қалаға дейінгі аралық тегіс. Айқыш-ұйқыш аяқ жолдар көрінеді. Ақ теңбілденіп тақыр жатыр.

— Ал, балам, бір Аллаға сиынып, қимылдайық! — деді Дәу апа таң астында жатқан қаладан көз алмай. — Біз барғанша таң да атып, Күн де шығар...

Содан ұйқылы-ояу, балаларды арқалап, жүктерін қолға ұстап екеуі алагеуім таңменен қыбырлап қозғалып кетті қалаға қарай.

Әудем жердегі қалаға жеткенше көкжиектен шашырап Күн де шықты. Әр жерден селтеңдеген адам қара көрініп, қаланың қыбыр-қыбыр тірлігі басталғаңдай. Иті үріп, сиыры мөңіреп, есегі ақырады. Көшеде ерсілі-қарсылы жаяулар. Есек жеккен жаман арбасын сықырлатып әне бір шөгерме бөрікті өлмелі шал шөп алып келеді. Орипек жамылған бір тобыр қыз-келіншек, иықтарыңда кетпендері, шуылдасып қаладан шығып барады. Бригат болса керек жұмысқа беттеген.

— Ал, балаларым, мінеки, Қоңыратқа да келдік. Қазір базарға да барамыз. Кәнеки, енді өздерің жүре қойыңдар!—деп, Дәу апа балаларды көңілдендіріп, жерге түсіріп жаяу жүргізіп қойды. Балалар көрінген нәрсеге бір қарап аздап та болса жұбанып, жетекке еріп келеді. Түнде жауған жаңбырдан жер бусанып жылы топырақ иісі шығады.