Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Күн тағы да бірер рет дүниені дүңгірлетті де, соң біржола тынышталды. Содан суылдап жылы жаңбыр күйсын кеп. Жапырақтар, бұта бастары — төңірек түгел қыбырлап, сыбырлап сыбдыр қақты. Жаңбырдың ғажайып иісі бұрқырады. Құдіретті жаратылыс үніне ден қойып бірауық бәрі қыбырсыз үнсіз қалған. Жаңбыр толастар емес. Әлден уақта балалар ашығып нан сұрады. Сол бүркеніп отырған күйі бәрі құнжындасып бидайдың нанынан ауызға бұрап соғып отыр. Балалар қарындары тойғасын қалғи бастады.

Хансұлу баласын күпіге орап, бауырына қысып жатты. Тұттың жапырағы қанша қалың болғанмен, бір кезде тысырлап үстеріне тамшы тамды. Көрпеше су болуға айналды. Хансұлу ұйықтап қалған Түгелін бауырына қымтап қыса түсті.

— Қалайсың! — деп қояды бұған арқасын беріп немересін бүкіл денесімен жауып жатқан Дәу апа.

— Тамшы тама бастады, — деді Хансұлу.

— Шыдайық! Жерге жарық түссін. Сосын қимылдармыз. Оған шейін мүмкін, жаңбыр да басылар. Көз шырымыңды ал!

Итсілікпесі шығып шаршаған Хансұлудың көзі ілініп кеткен екен. Бір кезде тура жауырын ортасынан құйылған мұздай судан тітіркеніп оянды. Түрегеп малмандай су болған көрпешені сілікті. Көйлегінің етегі, он иығы, жауырыны су болыпты. Жаңбыр саябырлай бастаған. Баласын қымтаңқырап, балапанын бауырына басқан тауықтай үстін ылғалдан көлегейлеп қайта жатты. Киімінен өткен ылғалдан денесі түршігіп, қайтып көзі ілінбеді. Дәу апа ұйықтап жатып солықтап құрғақ өксіді. "Құлыным!" деп қалды. Көкірегі қарс айырыла "аһ" ұрды. Қайран Дәу апа! Қасіретіңнің бәрін ішке жиып жүрген болдың-ау! Бұлышынды жоқтап жатсың-ау, байғұс ана!

Хансұлу тым-тырыс жатыр. Дәу апа жаулығын тартып, көзін сүртіп, орнынан тұрды. Бұ кез төңірек тұс айқындала бастаған шақ еді. Жаңбыр да толастаған. Дәу апа жөткірініп:

— Хансұлу! — деді ақырын.

— Ау! — деді Хансұлу басын көтеріп.

— Қимылдайық, балам!

Таң атып калыпты. Жүктерін буып-түйіп ұйқылы-ояу балаларын арқалап алып, аздасын жүріп те кетті. Жер балшық. Шөп ылғал. Күн шыға көлденең үлкен сайға жолықты. Ары жағында қала да көрініп тұр.

— Су жүріп кеткен бе, балам-ау? — деп таңырқады Дәу апа. Мәссаған, лайытып жаңбырдың суы ағып жатыр сайменен, кіші-гірім өзендей.

— Ымм... адыра қалғыр... Су кешетін болдық-ау! — деді Дәу апа.

Не десін Хансұлу. Үндемеді. Аздап басы ауырып, еті ысып келе жатқанын айтпады. Топырақ, қоқым аралас аққан лай судың жағасына жеткесін көк тырбық ажырықтың үстіне жүктерін қойып, етіктерін шешті. Ұйқыдан енді оянған балалар айналаға жалтақтап таңырқаңды. Баласы арқасында, жүктерін, етіктерін қолға ұстап жалаң аяқ Дәу апа суға бастап түсті.

— Бісміллә! — деп, қою лайсаң кешті Дәу апа. Су ені он бес қадамдай-ақ жер. Дәу апа ортасына таман барды.

Хансұлу бір қолымен етегін көтеріп қырындай қозғалып, лай суға бұл да аяғын батырды. Су тастай екен. Тура мидан шықты. Үн шығармай еңкейіп еппен басып балтырдан келетін мұздай суды жалаң аяқ кешіп келеді. Жұмсақ табанына су астының қиыршық тасы батады. Қабағын шытып тістенеді. Судың ызғары етігінен өтіп, сүйегіне жетті. Акыры жағаға да шықты. Жағаның құмын басқан кезде табанының біртүрлі жаны жоқ сияқтанды. Қоржынның үстіне отыра қалып аяғын кептірді. Сүртті. Шұлғауын орап жылы етігін кигесін барып қана аяғына жан енгендей болды. Бұ жақ бет жерінің "миы шығып" жатқан балшық екен. Сайдан шыға алсашы, жүкпенен. Арқасында бала. Дәу апа балшыққа қарайтын емес, тайған сайын:

— О, адыра қалғыр, тақа! — деп қарғанып, немересін сүйрей-сүйрей, қолымен жер таянып сай кенересіне жақындап қалды.

Қайта-қайта тайып құлап Дәу апаның қиналғанын көріп Хансұлу сайдан шығатын басқа жылға көздеді. Судың ағысына таман бұрыла түсіп бір шағын жылғамен сайдан шығуға ыңғайланды. Бұл жылғадан да су жүріп өткен екен. Көк өскіндердің үстімен аттап басып өрге тырмысты Хансұлу. Арқасында — баласы. Қырқаға шығып алған Дәу апа:

— Балам! Ау, қайдасың? — деп, қақылдап дауыстап тұр.