Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Хансұлу екі бүктетіліп алға басқан аяғы кері кетіп сары балшығы иленіп етікті ұстаған баураймен өрлеп келеді. Кей жерде қолымен жер таяп төрттағандайды. Көзіне тері құйылып аяқ астын әзер-әзер көреді. Көз алды карауытып дым көрмей, басы айналып тұрып қалады кейде.

— Апа, қара! — деді, бір кезде арқасындағы баласы.

— О, не? — деп, бұл теңселіп тұр. Көзіне құйылған ащы терін сүртті.Бір топ қарға дүрр көтеріліп әрегірек барып қонды.

— Әне! Әне! — деді Түгелхан. Оң жағына қарай назары түскені сол, жүрегі су етті. Үйілген балшық төбешіктің астынан қатар-қатар тізілген адам аяқтары шығып жатыр.

Хансұлу сіресіп қатты да қалды. Бір жағын жаңбыр суы шайып кеткен топырақ астынан ырсиып жалаңаш кісі аяқтары шығып жатыр. Дені шілпиген бала аяқтары. Әйелдің аяғы да көрінеді, балтыры толықтау. Шала көмілген аштар екенін көріп тұр. Бір баланың домаланған басы жатыр.Көзін үңірейтіп қарға шұқып тастапты.

— Өліп қалған ғой, — деді Түгел. Сонда барып Хансұлу есін жыйды. Тұла бойы дірілдеп енді аяғын көтере алсашы.Еңбектеп өрмеледі.

Иттің азабын көріп, ақыры, қыркаға да көтерілді. Хансұлудың қос шекесі солқ-солқ етеді. Қара терге малшынды. Жаны көзіне көрінді. Қаланың бергі тұсында қалың тұттың арасында жалғыз там үй көрінеді. Бір сең- сең бөрікті шал қой-қозысын өргізіп жүр. Түрікпен болар, үстінде қызғыш шапаны.

— Апа, басым... шығып барады, — деді Хансұлу, өң жоқ, түс жоқ көзіне тері құйылып.

Дәу апа бұның маңдайын ұстап көрді.

— Ойбұй, етің күйіп тұр ғой...

Дәу апа бұны жүктің қасында қалдырып, өзі көгалда қой шетінде таяғына сүйеніп калқиып тұрған түрікпен шалға қарай беттеді. Біраздан кейін сеңсең бөрікті шал бұлардың жүгін өзі көтеріп үйіне қарай бастап алып жүрді. Хансұлу мең-зең. Бір баспана болса, тек құлағалы келеді.

Есік алдында шағын тоқал там бар екен. Ас үй тәрізді. Сонда кіргізді бұларды шал. Жерде қоғадан тоқыған шыпта жатыр. Басында гуппалы қызыл жаулықты кемпір келіп, алаша төседі әлгі шыпта үстіне.

— Пешті қыздырайық? — деді Дәу апа.

— Хава, хава, гыздырыш керек! Гыздырыш герек өйни!— деп, шал Дәу апаны мақұлдай кетті.

Пеш жағылды. Үй қызды. Дәу апа жез легенге ысыған су құйып "Аяғыңды мал!" деп, Хансұлудың қасына қойды. Аяғын ыстық суға малып көзін жұмып бұл біраз отырды. Хансұлуға осының бәрі көрген түстей. Судың ыстығы шым-шымдап бойға тарады. Төңірегіндегі күбір-күбір әңгіменің бірін естісе бірін естімейді. Шал үлкен бір тонмен үстін жапты. Кемпірдің аты Огултәч әже екен. Огултәч әже кесемен, ерітілген азғана қойдың құйрық майын әкелді, аяғын сылауға. Дәу апа әлгі маймен Хансұлудың аяғын тізесіне дейін сылады. Аздасын Огултәч әже май қатқан ыстық сүт әкелді. Оттың қызуынан ба, әлде ыстық сүт ішкесін бе, Хансұлудың мандайынан тері бұрқ етті.

— Енді тырп етпей жат! — деп, Дәу апа бұның үсті-басын түгел қымтады. Киімнің бәрін үстіне үйіп тастады.

— Мен Шамұратты тауып алайын!.. Сен жат, қимылдама!— деді.

Хансұлу бас изеді. Жүктерді қалдырып, балаларды ертіп Дәу апа қалаға кетті. Хансұлудың жатқан жері пешке жақын, іші-сыртын саз балшықпен сылаған тауық кетегіндей, төбесі аласа тап-тар ас үй. Ішінен от жаққаннан кейін қыз-қыз қайнады. Хансұлу қара су боп терлей бастады. Огултәч әже кіріп-шығып жүріп:

— Гызым, хал нечик? — деп қояды.

Сырттан Қақабай ата да бұның жағдайын ауық-ауық кемпірінен сұрап қояды. Түрікпен тілін түсінбесе де мына ұлты басқа екі кәрінің мол шуақты пейілін сезеді. Ішкен сүт, жанған оттан да бөлегірек шипа — мейірім сәулесі жан түкпіріне жарық түсіргендей.

Таңертең кеткен Дәу апа кешкісін бір-ақ оралды қаладан.

— Балам-ай, жолымыз болады екен! — деп, ер пішінді еңгезердей Дәу апа ас үйдің есігінен екі бүктеліп сөйлей кірді.—Шамұратты тауып алдым. "Шамүрат" десем базардағы саудагерлердің бәрі біледі екен. Үйін де, жұмысын да көрсетіп жіберді. Содан екі баламды жетектеп үйіне барсам Шамұратым отыр төрде, садағаң кетейін. Ал, балам, бас қалай?