Дикое яблоко / Жабайы алма - Саян Муратбеков / Сайын Мұратбеков

Оттолардың үйі — ауылдағы көп үйлер сияқты шағын-шағын екі бөлме. Қыста отын үнемдеу үшін үй-іштері тегіс: мамасы, екі әпкесі Ирма мен Берта, Оттодан үш-төрт жас үлкен ағасы Лио — барлықтары осы төргі бөлмеде жатып-тұрады да, ауыз бөлмеге отын-су қойылады. Ал төр бөлме айтарлықтай кең де емес, жалғыз терезесі бар, оның алдында тамақ ішетін биік стол мен қолдан жасалған (Лио жасаған) үш-төрт орындық қойылған. Төрде жалғыз темір төсек, оның үстіне қампиған сабан матрацтар жиналған, қозғап қалсаң сыбдыр-сыбдыр етеді. Көрпе деген атымен жоқ, бәрі осы сабан матрацтардың арасына кіріп жатып ұйықтайтын болуы керек. Өйткені кейде ертеңгісін кіріп қалсаң, Отто әлі матрацтың арасынан басы ғана қылқиып сары бас шымшықтың балапаны құсап жататыны бар. Үйдің бір жақ қабырғасын ала салынған кән пеш бар, ылғи жып-жылы боп тұрады. Оттоның мамасы қашан келсең де көзі сығырайып, терезеден қашық болса да, әлгі кәннің үстінде тоқыма тоқып отырады. Бұдан өзге үйлерінде ешқандай дүние де, мүлік те жоқ. «Еділ бойынан көшкен кезімізде, дүние-мүліктеріміз тегіс сонда қалыпты»,- дейді Отто.

Оттоның үйінен ымырт үйіріліп, қараңғылық түсе бастаған кезде шықтық. Әуелі біздің үйге соғып, әжеме білдірмей ауыз үйде тұрған екі ала қаптың біреуін бүктеп алдық. Басқа балалардың көзіне түспеуге тырысып, өзімізше ойнаған боп Мақым шалдың үйін айналшықтап жүрміз. Перде ұсталмаған терезесінен үйдің іші қараң-құраң ғана көрінеді. Мақым шал МТС-тан бүгінгі почтаны бесін кезінде әкелген болатын. Шағыр көз жиренді содан бері мама ағашқа қаңтарып, қазан суытып қойып, өзі күнделікті әдетінше шайға бас қойған. Күніне бір ішетін шайы болғандықтан, асықпай, терлеп-тепшіп отырып ұзақ ішеді. Ауылда осы Мақым шалдың шайды көп ішетініне байланысты тараған күлкілі әңгіме де бар, кемпірімен сөйлесіп отырып бір самаурынды тегіс тауысатын көрінеді, сондайда шалының көңіл-күйін бұзғысы келмеген кемпірі ыстық су болмай қалса, самаурынды жылы сумен-ақ үстемелеп қойып, шалы ұсынған шыны-аяққа жай судан құйып береді екен де, ал Мақым шалға шұрылдап самаурынның шүмегінен құйылса болғаны, басқа ештеңеге көңіл аудармастан тершіген маңдайын орамалымен сүртіп қойып, әлгі жылы суды да рақаттана отырып сораптай түседі екен.

Бүгін де Мақым шал әдетінше шайды ұзақ ішті. Орнынан іңір шақта бір-ақ көтерілді. Тысқа шығып, есік алдында жүрген ұсақ малдарын қоралап, онан соң бір уыс шөпті бүктеп ап, сонымен Шағыркөз жиреннің үсті-басын сүрткіштеп, терін үгіп, сылап-сипады да, қора іргесіндегі ақырға мол етіп үйіп шөп салып, атты соған апарып байлады. Онан соң үйінің алды-артына шығып, қараңғыда ананы-мынаны қарап шұқылаған болып біраз жүрді де, бар шаруасын тындырғандай үйіне кірді. Мұнан кейін тысқа кемпірі шығып, әлгіндегі шалының шұқылаған тұстарын байқастап қарап, қалай жабылып, қалай қойғандарын тексеріп өтті.

Сәлден кейін ұйқыға жатқан болу керек, май шамдары да сөнді. Біз әр тұстан ашылып-жабылған ауыл үйлерінің сықырына, әрбір тықыр еткен дыбысқа елеңдеп құлақ түре тұрып, Мақым шалдың үйінің біраз ұйқыға кеткенін күттік. Ауыл-үй арасындағы жүріс-тұрыстар, кіріп-шығулар басылғандай болған кезде, Шағыркөз жиреннің шөпті күтір-күтір шайнағанына дейін анық сөтілді. Ауық-ауық пысқырып қойып құрғақ шөпті тары жегендей күтірлетеді. Сірә, жоңышқалы, шұрайлы шөп болу керек, күтірлетіп шайнағанына адам қызыққандай.

Мақым шалдың үйі ұйықтады-ау деген мезетте, күні бұрын белгілеп қойған тұсымыз -қораның сырт жағынан тасаланып, біріміздің соңымыздан біріміз ептеп басып ақырға қарай жүрдік. Алда — Петька. Алдыңғы күні шөп алғанда, ақырдың қандай екенін көрген адам. Ақырдың шетіне жете беріп: