Пятнадцатилетний капитан / Он бес жасар капитан - Жюль Верн

Шынында да бұл Ангола жағалауы, бірнеше жылды сарп етіп Камерон оңтүстікке, Стенли солтүстікке қарай адам айтқысыз қиыншылықпен өткен Африканың ең қайырсыз жері еді. Бенгуэлли, Конго, Ангола — үш провинцияны қамтыған бұл байтақ жердің ол кезде зерттелгені тек теңіз жағалауы ғана. Бұл алқаптың оңтүстік жағы Кунен өзенінен басталып, солтүстік жағы Заирға барып ұштасатын. Бұл жағалауда халық мекендеген аса маңызды екі-ақ пункт бар, бұлар кеме тоқтайтын порт болып саналады. Мұның бірі Бенгуэлла, екіншісі Сан-Паоло де-Лоанд. Соңғысы Португалияға тәуелді отар елдің астанасы. Материктің экваторлық бөлімінің ішкі өлкелері ол кезде зерттелмеді деуге боларлық еді. Бұл араның ішкі аудандарына баруға тәуекел еткен саяхатшылар кем де кем. Ол әрі сыз, әрі ыстық, безгек ауруының етек алған жері; онда сол жақтың жабайы халықтары мекендейді, бұлардың бірсыпырасы осы күнге дейін кісі етін жейді, ондағы өзара ру соғысы ешқашан тыйылған емес, Экваторлық Африканың аса қауіпті өлкелерінің бірі Анголаның түрі міне осындай-ды.

Тюккей деген бір саяхатшы 1816 жылы Иеллала сарқырамасының аржағындағы Конго өзенін жоғары өрлеп жүрген. Бірақ ол екі жүз мильден әрі бара алмаған. Бұл шағын экспедицияның ол елді әбден зерттеуге мүмкіндігі болмады, оның үстіне бұл сапарда көп адамдарынан айрылды.

Содан кейін отыз жеті жылдан соң доктор Ливингстон Ізгі Үміт мүйісінен шығып Замбези өзенінің басына дейін барыпты. 1853 жылы ноябрь айында ол арадан шығып, ешкімнің қолынан келмейтін асқан батылдық етіп, Африканы оңтүстігінен солтүстік батысына қарай кесіп өткен, сөйтіп Конго өзенінің бір тарауы Куанго өзенінен өтіп, 1854 жылы 31 майда Сан-Паоло де-Лоандка келген. Португалия отарының кең байтақ зерттелмеген жеріне Ливингстон алғаш рет қадам басты.

Арада он сегіз жыл өткен соң екі ержүрек саяхатшы Африканы шығыстан батысқа қарай кесіп өткен. Олар құлақ естіп көз көрмеген кедергілерді жеңе отырып, екеуі де Ангола жағалауына шыққан (біреуі Анголаның оңтүстігінен, екіншісі солтүстігінен).

Бұл арамен тұңғыш рет ағылшын флотының лейтенанты Верней Камерон жүріп өткен. 1872 жылы Ливингстонды іздете жіберілген американ Стенлидің отряды Үлкен Көл өлкесінде апат болыпты деген болжал хабар таралады. Лейтенант Камерон, Стенлидің соңынан барамын деп өзі тілек білдіреді. Оның тілегі қабыл алынған. Камерон Занлибардан шығып жол тартады.

Доктор Дильон, лейтенант Сесиль Мерфи, Ливингстонның Роберт Моффа деген бір немересі Камеронмен бірге аттанады.

Угогодан өте бергенде, Ливингстонның сүйегін әкеле жатқан адамдар бұларға қарсы ұшырайды, өзінің адал ниетті қызметкерлері Ливингстонның сүйегін шығыс жағалауға әкеле жатыр екен.

Сонда да болса Камерон бет алған сапарынан қайтпай ілгері қарай жүре берген. Оның көздеген мақсаты, қайткен күнде де мұхиттан мұхитқа бару үшін материкті кесіп өту еді. Унианслиб, Угунда арқылы жүріп Какуэлге жетіп, Ливингстонның күнделік дәптерін тауыпты.

Камерон Танганьика көлін кесіп өтіп, Бамбар тауынан асып Луалаба өзенінен де өткен. Сосын ол жуықта ғана болып кеткен құл саудагерлерінің шабуылы нәтижесінде, адамдары қырылып иесіз қалған Килембу, Уруа, Ломанның жоғарғы жағы, Улуд пен Ловал өлкелеріне барды. Гэрристің Дик Сэнд пен оның жолдастарың адастырып апарған Куанзаның ит мұрны өткісіз қалың орманын да кесіп өтті ол. Сөйтіп, жігерлі лейтенант ақырында Атлант мұхитының толқынын да көрді. Занзибардан шығып Бенгуэлладағы Сан-Филиппеге жету үшін үш жыл төрт айға созылған ұзақ сапар Камеронның екі жолдасы — доктор Дильон мен Роберт Маффаның басын жұтты.