Пятнадцатилетний капитан / Он бес жасар капитан - Жюль Верн

Еріксіздер тиелген кеме керуені екі жаққа бірдей ұдайы ерсілі-қарсылы ағылды да жатты. Бірінші керуеннің жолы батысқа, Португалия отары Анголға қарай бет алса, екінші керуеннің жолы шығысқа, Мозамбикке қарай тартатын. Керуеннің жетіп тоқтайтын жеріне бақытсыздыққа ұшыраған еріксіздердің шамалы ғана тобы тірі жетіп жүрді. Ол арасын еріксіздердің кейбіреулерін Куба аралына, біреулерін Мадагаскарға, енді біреулерін арабтың немесе түріктің Азиядағы провинциясы Меккеге немесе Маскатқа жөнелтіп тұрды.

Күзетші кемелер бұл саудаға кедергі бола алмады: ұзыннан-ұзақ көсіліп жатқан теңіз жағалауын қырағы бақылауды жолға қою қиынға соқты.

Адамның аза бойы тік тұратын амад экспорты саудасының өрісі соншалықты кең болғаны ма? — деген сауал туады.

Ие, өте кең! Шағындап айтқанда жағалауға ең кемі сексен мың құл түсіріледі, бұларды тек ұрып-соғудан тірі қалған оннан бір бөлегі ғана деуге болады.

Жан түршігерлік адам қасабы болған жерде тапталып қыртысы айналған жермен, қирап, өртеніп түтіні аспанға будақтап жатқан иесіз қыстақты ғана көресіз. Адам денелері өзен бетінде қалқып ағып бара жатады, иесіз қалған жерді жабайы аңдар иеленеді.

Ливингстон, қан төгіп адам аулаушылардың ізімен келе жатып, бұдан бірнеше ай бұрын өзі келіп кеткен провинцияны танымай қалыпты. Оның бұл көргендерін басқа саяхатшылар да дұрыстайды. Орталық Африканың орманды тауларындағы адам аулаудың бас аренасы болған аудандарды аралаған Грант, Спик, Бертон, Камерон мен Стенли де осындай сұмдықтарды өз көздерімен көрген.

Үлкен Көл өлкесіндегі аудандардың да сиқы осындай, құлдыққа сату үшін адам аулап шапқыншылық жасап қырып-жоюдың нәтижесінде кең байтақ өлкенің адамы таусылып, қаңырап қалған аудандары да бар, онда көз тартарлық бірде бір қыстақ жоқ, бұл өлке Занзибар базарына, Кук пен Феццанға, оңтүстіктегі Ньяссаға, Замбези жағалауларына, батыстағы Заирдың жоғарғы аудандарына «қара товарлар» жеткізіп тұрады. Стенли бұл жерлерден талай рет жүріп өткен болатын-ды.

Құл саудасы, Африкада қара нәсілдер тұқымы біткенде ғана жойыла ма? Австралияның жергілікті халқы83 душар болған тағдырға, шынымен-ақ африкалық негрлер де ұшырай ма?

Үстіміздегі он тоғызыншы ғасырдың төрттен үш бөлегі өткен шақта да адам саудасы кеміген жоқ, қайта өрши түсуде.

Африкада адам саудасына бүйрегі бұрып, жол беріп отырған ондағы Европа мемлекеттері өкілдерінің арсыздығы туралы үндемей отыра беру мүмкін емес. Олар бұл сұмдықты ашықтан-ашық өздері жасап отыр. Бақылаушы кемелер Атлант мұхиты мен Индия мұхитының африкалық жағалауын ұзына бойға кезіп жүргенде ел ішіндегі адам саудасы европалық чиновниктердің көз алдында емін-еркін өрістей берді. Бұл жерден еріксіздер тиелген кеме керуендері бірінің соңынан бірі ағылып кетіп жатады, адам қасабы алдын ала белгіленген мерзім бойынша жүргізіліп, қырғын үстінде әрбір он негрдің біреуін құлдыққа көндіру үшін тоғызы өлтіріледі.

Бұл жағдай Африкада осы күні де бар.

Енді Диктің соншама үрейлене айқайлап:

— Африка! Экваторлық Африка! Африка құл саудасы мен еріксіздер елі! — деп неліктен айтқаны толығынан түсінікті болар.

Бала жігіт қателескен жоқ-ты.

Бұл жер шынында да Диктің өзіне де, оның жолдастарына да сан жеткісіз қауіп-қатер төндірген үрейлі Африка еді.

Бірақ та жұмбақ жағдай бұларды осы континенттің қай бөлегіне әкеліп тастады? Батыс жағы екендігінде күмән жоқ, жағдай қиынға айналды. «Пилигримнің» апатқа ұшыраған жері Ангола жағалауы, экваторлық Африканың ішкі өлкелерінен шыққан құл саудагерлерінің керуендері осы арадан өтеді.