Дон Кихот ІІ - Мигель де Сервантес

— Севильядағы жындыханада бір кісі болды, мұнда оны туыстары әкеліп тапсырған-ды, өйткені ол ақылынан ауысқан адам еді. Ол Осунадан канондық құқық бойынша ғылыми дәреже алған болатын, бірақ жұрттың айтуынша, мұны ол тіпті Саламанкадан алған күнде де, бәрібір, оған мұның ешқандай пайдасы тимеген болар еді. Қапаста бірнеше жыл отырғаннан кейін аталмыш ғалым өзін есі кіргендей, ауыштығынан біржола арылғандай көреді, сөйтіп осы ойға бекінген ол архиепископқа арнап хат жазып, бұл хатында парасат-парқы қалыпты адамның сөзін айтып, қазір өзі бастан кешуге мәжбүр боп отырған жан төзгісіз жағдайдан құтылуға көмектесуін қиыла өтінеді, өйткені жаппар хақтың шапағаты арқасында ақыл-есім қайта оралды, дейді; алайда мұрадан тиесілі үлесімді өз пайдасына жаратқысы келген туыстарым мені бұл жерден шығармай ұстап отыр және шындыққа қиянат болатынына қарамай, өмір бақи нақұрыс боп қала бергенімді қалайды, дейді. Оның есі бүтін, ақыл-парасаты мол адам екенін аңғартатын қисапсыз көп жолдамасы көңілін әбден сендірген архиепископ ақыр соңында капелланды жұмсап, жындылар үйінің бақылаушысынан лиценциаттың жазғандары шын ба әлде өтірік пе, соның анық-қанығына жетуге, сондай-ақ нәгүманның өзіне жолығып сөйлесуге тапсырма береді; егер ақыл-есі қалпына келгеніне көз жеткізсе, оны ол жерден босатып, бостандыққа шығаруына болатынын айтады. Капеллан тап солай жасайды да; алайда бақылаушы науқастың әліге дейін сол бұрынғыша ақылдан жаңылған күйде жүргенін, терең парасат иесі тәрізді жиі-жиі ой толғайтынымен, артынан жоқ нәрсені шата бастайтынын және мұнысының әлгі жібі түзу ой-тұжырымдары секілді жиі қайталанып тұратынын әрі тап сондай таңғаларлық боп шығатынын айтады; бұған тәжірибе жүзінде көз жеткізуге болады, ол үшін тек онымен тілдесу ғана қажет, дейді. Капеллан осындай тәжірибе жасап көрмекке ниеттенеді, сөйтіп бөлменің есігін жауып алып жарымеспен бір сағаттан астам сұқбат құрады: осы уақыттың ішінде делқұлы ақылға сыйымсыз немесе ерсі көрінетін ештеңе де айтпайды, керісінше, жөн-жосықтан қыл елі қия баспағаны сонша, науқастың сауығып кеткеніне капелланның иланбасқа амалы қалмайды; сөз арасында лиценциат жындыхана бақылаушысының өзіне жала жауып отырғанын, өйткені науқастың туыстары беретін парадан қағылып қалғысы келмейтінін мәлім етеді: бақылаушының пара жеуді көздеп, науқастың әредік-әредік өзіне-өзі келетінімен, ақыл-есі әлі қалпына түсе қойған жоқ деп жүргенінің себебі де содан, дейді; менің ең үлкен бақытсыздығым — байлығым, өйткені соны талан-таражға салуға құштар дұшпандарым небір аярлыққа барып, онымен де тынбай, өзімді хайуаннан қайтадан саналы жан иесіне айналдырған жаратқанның мейір-шапағатына күмән келтіруге тырысып жүр, дегенді алға тартады. Қысқасын айтқанда, ол бақылаушыны — сенім артуға тұрмайтын адам сықпытында, туыстарын — бас пайдасын ғана ойлайтын, ардан безген жандар түрінде, ал өзін биік парасат иесі ретінде көрсеткендіктен, бәріне архиепископ өзі көз жеткізсін деген оймен ақыр соңында капеллан оны өзімен бірге ала кетуге ұйғарады. Лиценциаттың сөзіне сеніп қалған ақпейіл капеллан бақылаушыдан мұның осында киіп келген киімдерін қайтарып беруін сұрайды; бақылаушы капелланға әлде де болса ойлануға кеңес етеді, өйткені лиценциаттың ауандықтан әлі айыға қоймағанында ешқандай күмән жоқ, дейді. Әйткенмен, бақылаушының сақтандыруы да, сендіріп бағуы да лиценциатты өзімен бірге ала кетпек ойынан капелланды айныта алмайды; бақылаушының бағынуына тура келеді, оның үстіне мұндай жарлық архиепископтың өзінен түсіп тұр емес пе; лиценциатқа өз киімі кигізіледі, бұл әрі жаңа, әрі сәнді киім болатын; сөйтіп, аурухана халатын тастап, дені сау адам секілді киінген лиценциат капелланнан тағы бір үлкен жақсылық жасауын, жарымес жолдастарымен қоштасып шығуға пұрсат беруін өтінеді. Капелланның өзі де жарыместермен жүздескісі келетінін айтады. Қысқасы, екеуі бірге баратын болады, оларға тағы бірнеше адам ілеседі; сөйтіп, әлдебір елірме есірік қамалған торға, — айта кетерлігі, бұл кезде ол тып-тыныш, тым-тырыс отырған, — таяп келе берген лиценциат оған былай деп тіл қатады: