Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Денесі жылып, маужырап барады. Жаңа ғана сыртта тұрып тоңып кіріп еді. Арқасын жарға тіреп, аяғын астына жиырып, екі қолын жең ішінде айқастырған. Шығарыңқырап қойған ондық шамның сәулесі кірпік арасын қытықтайды. Қазан астында от маздайды. Жаңылдың құлағына ыдыс-аяқтың сылдыры, дабырлаған әйел дауыстары келгендей болады. Олардың неге келгенін де біле бермейді. Осылар неге сонша үймелеп, несіне сампылдап көп сөйлеп кетті. Әйтеуір бір жамандықтың нышаны бар. Бір қараңғы, тылсым үрей төніп келе жатқан сияқты. Cонда бір қатты шошынғаны бар еді. Сол не нәрсе еді?

Иә... иә... О да осындай қысты күні. Қолында конверт. Майдандағы Қоспаннан төрт-бес айдан бері хат болмай зарығып жүр еді. Кенет лап еткен көңілі су сепкендей басылды. Сыртындағы адресі жат қолмен жазылған. Бір жамандықты сезгендей жүрегі лоблып, қолы дірілдейді. Жаңыл алғашқыда хатқа жазылған сөздің мәнісін түсіне алмады. «Сіздің күйеуіңіз хабарсыз жоғалып кетті»... Қайда кетті? Неге жоғалады?.. Не де болса Қоспан бір жамандыққа ұшыраған ғой. Апыр-ай, тірі ме екен? Жүрегі зу етіп төмен түсіп кетті. Кенет өзі де Қоспан мен бірге белгісіз үрейлі қараңғылыққа сүңгіп баратқандай болды.

Осыдан біраз уақытқа дейін оңала алмады. Жұмысқа да шықпады. Төрт жасар баласы — Мұратын құшақтап отырды да қойды. Үйдің ішін астан-кестен қылып асыр салып жүретін тентек Мұрат анасының қасіретін түсінді ме, бір түрлі жуасып қалды. Көзі жаутаңдап шешесінің бетіне қарай береді. Жаңылдың жүнжіп баратқанын көрген көрші қатындар келіп, кеу-кеулеп ортаға алды. «Қаза болды демепті ғой. Тірлігін сұра құдайлан. Тірі адам оралады ғой. Ойбай-ау, тіпті қара қағаз алғандар да отырған жоқ па. Саған не болған сонша. Қой, Мұратыңды жүдетпе». Осы сөз ем болғандай басын көтерді. Бірақ көңіл қошы оралған жоқ. Қоспан сол кеткеннен хабарсыз кетті. Күн асқан сайын Жаңылдың сағынышы, аһ ұрған арманы үдей берді.

...Төрт жыл көрген қуанышы мен қызығы төрт күндей болып өте шықты. Тату-тәтті өмір, қабақ шытыспаған жарастық тұрмыс — бір ғана жалт етіп, арылмас армап тастап кетті. Тағы да қойны суық жалғыздық, жетімдік келе жатты.

...Сығырайған соқыр терезесіне қарын ұстаған аласа кішкентай бөлме. Есік жақтағы қазақы пештің аузына қазан қондырған. Кішілеу қазанның қарайып кеткен тақтай қақпағы жабық. Ішінде бір нәрсе қайнап жатыр. Бұрқ-бұрқ бу шығады. Кішкентай бөлменің іші толған әйелдер. Көбі кемпір. Олардың әдеттегіден баяу қимылдарында, қасірет көлеңкесі түскен жүздерінде, күбірлеп сөйлескен сөздерінде қаралы салтанат бар. Кейбіреулері жағын таянып: «Аһ! уһ!» деп кекіре күрсініп қояды. Қазаннан шыққан сорпаның тәтті, жылы иісіне, қабырғаның дымқыл шымының иісі қосылып, оған біраздан бері пайда болған ауру жатқан үйдің қою көңірсі иісі араласып Жаңылдың басын айналдырады.

Жаңылдың жасы биыл онға қарады. Бәрін түсінеді. Анасы осыдан бір ай бұрын сырқаттанып төсек тартты. Басында жай ыңқыл-сыңқыл сияқты көрініп еді. Бірақ кейін кеселі ұлғайып бара жатты. Кішкентай Жаңыл от жағып, тамақ істеп, шешесін күтіп бәйек болды. Бірақ ойына еш жамандық келген жоқ, жазылып кетеді ғой деп ойлаған. Тек екі-үш рет анасы қиналғанда қатты шошып, жылап барып көршілерді шақырған. Кейін есін жиғанда шешесінен:

— Апа, өлмейсің бе?— деп жалына сұрайтын.

— Өлмеймін, қалқам, өлмеймін. Сен тұрғанда неге өлемін, — деп анасы көңілін жұбатып қоятын.

Бүгін бір жамандықтың боларын іші сезді.

— Басын көтеріңдер.

— Аузына су тамызыңдар,— дейді әйелдер күбірлеп.

Су алып берген, қазан астына от жағып кіріп-шығып жүрген әйелдер бәрі де бір нәрседен үріккендей, ұрланып аяғының ұшымен басады. Бәрі көрінбейтін ұлы табалдырыққа таянғандай — сол табалдырықтың ар жағы — сыры белгісіз үрейлі, киелі дүние. Жаңыл үріккен балапандай пана таппай бұрышқа тығыла береді.

— Жаңылды қасына әкеліңдер. Бақұлдасқысы келіп жатыр ғой байғұстың.