Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Қоспан айқайлап қамшы үйіреді. Қойларды желге қарсы жылжытып айдап келе жатқан сияқты еді. Бір кезде байқаса үйірілген қой бір орнынан тапжылмай қалған. Бұл тек шетке шашау шыққанын қайырумен ғана жүр екен. Оларды ілгері жылжытайын деп атпен омыраулай бергенде тұтасып, ұйысып тұрған қой қақ жарылып кейін қарай лоқси жөнелді. Тағы да жан дәрмен қылып тырбанып еді, болмады. Бір-екеуінің алдын бөгесе жүзі ағытылып кетеді. Қоспанның манадан бері жан ұшырып келе жатқандағы қорыққан сұмдығы осы еді. Сонысы енді басталды.

II

Күннің қабағы бұзыла бастаған соң-ақ Жаңыл тоқтыларын қораға қарай айдады. Өңшең марқалар ыққа қарай қутың-қутың жүгіріп, жылы қораға асығып барады. Лезде түтеп кеткен ақ боран жақындап қалған аласа қораны бұлдыратып, көзден жасырды. Жаңыл қойын алысқа айдап кеткен күйеуін ойлап: «Күннің райы тез бұзылды ғой апыр-ай, аман болса игі еді» деп қобалжып келеді.

Күн ұзаққа иесіз, тоңазып қалған үйіне кіріп шам жақты. Қазан астына от тұтатып шай қойып жіберді. Мұздай үйде бетін қидың түтіні шарпып, бойы жылып келеді. Бірақ жападан-жалғыз езі тынышталып отыра алмады. Күйеуін ойлаған сайын көңілі елегзіп мазасы кетеді. Осындайда қара болатын Қаламүш та қайтып оралмады. Бірақ оған:

— Асықпай-ақ қой, қалқам, жолдан шалдың үйіне қонарсың,— деген өзі еді.

Олай демегенде қайтсын. Баласыз Жаңыл Қаламүшті іштен шыққан перзентінен кем көрмейді. Бірақ Қаламүш Мінайдар шалдың кіші баласы. Бұлар көшіп келгенде бес жасар еді. Жаңылға көбірек үйір боп, бауыр басып кетті. Қоспанды аға, Жаңылды апа деп өз үйінен гөрі көбіне осылардың қолында болды. Сол кезде елуден асқан өз әкесі Мінайдарды ата дейтін. Шын аты — Ғалымжан. Еркелетіп кішкентайында Қаламүш атап еді, биыл он тоғызға шықса да сол атымен келе жатыр. Екі үйдің ортасындағы тел қозы. Өткен жылы оныншы класс бітірді де, Қоспанға көмекші боп келді. Екеуі тапқан-таянғанын осы баланың аузына тосып, үстіне жапсырады. Бірақ Мінайдар қарттың аузынан бердім деген сөз шыққан жоқ. Жаңыл Қоспанға «шалдың ұлы да бар, қызы да бар. Қаламүшжан жөнінде құлақ қағыс қылсайшы» деп еді, ол: «Өзі де аңғаратын парасатты кісі ғой, сірә үндемеуі тегін емес шығар, қиналып қалар» деп баспай қойды. Әрине оған бола, енді өз құрсағынан перзент дәметпейтін Жаңылдың Қаламүшке деген ықыласы ортайған жөн, қайта арта түсті.

Бетін қыздыра шарпыған жалыннан көзі жұмылып, кірпігі ауырлап барады. Жаңыл тағат тұтып отыра алмады. Пальтосын кие салып далаға шықты. Қас қараюға жуықтаған. Боран үдей түскен. Есіктің алды омбы қар. Жиырма-отыз қадамдай ұзап барды да селтиіп тұрып қалды. Түтеп тұрған бораннан еш нәрсе көрінбейді. «Жел қарсы екен, апармай, ықтырып әкетпесе болар еді» деп шошып қалды. Бірақ не дәрмен қыларын білмей дал болып тұра берді.

Ауыз бөлмеде керосин шам сығыраяды. Үйдің іші толған бу. Қазандағы су қайнап кетіпті. Ас салуды ұмытқан екен. Күні бойы қой жайып, денесін суық қарып, қалжыраған.

Жаңыл шай ішті. Қойшы әйелі жалғыздыққа жалықпайтын. Бірақ осы жолы елегізіп, ішкен асы бойына сіңбеді. «Қой баққаны бүгін емес, бір қолайлы жер тауып паналаған шығар. Талай зобалаңды басынан кешіріп еді ғой» деп өзін өзі жұбатқан болады.

Үйдің іші қара көлеңке. Ошақта қи шоғын қоламта басып қызылы семіп барады. Жым-жырт. Далада ұлыған боранның еміс гуілі. Жаңыл қыбыр етпестен ұзақ отырды. Ойы екі жаққа жүгіреді. Бірі Қаламүш, бірі Қоспан. Бала күннің бұзылғанын көріп түнделетіп тартып кетсе... Әрине, осындай жалғыз елегізіп отырғанда оның келгені жақсы болар еді... Бірақ мына боранда жол таба ала ма? Далада үсіп, я қасқырға ұшырап жүрсе... «япырай, балалық жасамаса, не қылсын». Терезенің кішкене әйнегіне тысырлап қар соғады. Есік жақта да бір нәрсе сықырлай ма? Жаңыл әр дыбысқа селк етіп, апшысы қуырылып, берекесі қашты. Жүрегі құрғыры бір жамандықты сезе ме, неге сонша дегбірі құрыды? Әлде екеуінің біреуі қора маңында адасып жүр ме екен? Көңілі лоблып, далаға екі рет шықты. Тың тыңдады. Ысқырған боран. Желдің беті өзгермепті.