Кюйши / Күйші - Ильяс Жансугуров / Ілияс Жансүгіров

Қытықгап ертеңді-кеш күйдің үні.

Бірде бал, бірде шарап кезек беріп,

Жуып жүр қыз жүрегін күй сылдыры.

Ол-дағы екіленді домбыраға,

Домбыра қақсай бермей болдыра ма?

«Тартпа!» деп күйді кейде тоқтатады,

Өйтпесе ышқынған күй оңдыра ма?..

Жынды күй жылыта ма, тондыра ма?

Көшіріп қыз көңілін қондыра ма?

Қаһарлы ханышадан көлеңке жоқ ,

Ала өкпе болды, кетті ол бір бала.

«Тарт! Тарт!»- деп алағызып кейде шалқып,

Күй тыңдап отырады бойы балқып.

Қызықгап қиялымен күйге толқып,

Уһлеп кейде шерін іштен сарқып.

Сапылдап кейде көңілі көлдей толқып,

Асқақтап, кейде сөйлеп, желе жортып.

Түйткілді әлденені ойға алғандай,

Ышқынып өз-өзінен кейде қорқып.

«Апырмай, неткен жігіт күйі тәтті?

Күй бар ма екен күйігі мұнша қатты?

Өмірдің бар қызығы домбыра екен!

Жалмап жеп жүрегімді қайда тартты?.

Күй тәтті-ау... Көк балбырап, күн мұнартты,

Күңгірт не? Көлеңкені күн ұзартты...

От алды Алатауды, кеш кірді-ау күн...

Әлде күн, әлде көкті күй қызартты?

Маймыл ма, саусақтары неткен епті?

Осындай тәтті күйді қайда шертті?

Міндіріп домбыраға ап кеткендей,

Күй шіркін көкке ұшырып кетсе нетті?

Бұлақ па мынау күйі сылдыр етті,

Барады жүректегі жуып дертті.

Егіліп қайыршақтай жұмсардым ба,

Қайратым қара тастай қайда кетті?

Беу шіркін, таудың күйі, тастың күйі!

Құмартқан бір нәрсеге мастың күйі.

Сылқылдақ міне бір күй тым тәтті екен,

Қосылып қызықтаған жастың күйі!

Соғады кейде суық мұздың күйі,

Мұз жатқан қарлы Алатау, құздың күйі.

Осы-ақ қой, жаза басып, жаңылмасам...

Толғанған жар сағынып қыздың күйі!

Беу жаным жігіт екен! Бағлан торы!

Безектеп не қылмақшы мынау қолы?

Есіл ер хан боп неге тумады екен?

Қарадан неге туған, алда сорлы?

Түу шіркін! Мынау бір күй неткен оңды!

Балқытты-ау, ішіме бір жылу толды.

Хан ием тағында ағар, мұны берген!

Бұлбұлым, бұл байғұзым, күйшім болды!

Бұл сорлы Дулат па екен, Үйсін бе екен?

Күйшім боп өміріне жүрсін бе екен?

Сүйкімді, жігіттің бұл бұлбұлы ғой,

Қарашаш осыған-ақ тисін бе екен?

Бұ сорлы күйді неге үйренді екен?

Күйата бұған дарын жүрген бе екен?

Қарашаш мұны қалап алдым десе,

Хан Кене намыстанбай ти дер ме екен?

Жок, болмас! Ауырдым ба, жындандым ба?

Қараға хан затымды былғармын ба?

Бұл менің басыбайлы бір маймылым,

Тиюге енді маған құл қалды ма?!

He болды? Ауырдым ба, жындандым ба?

Жоқ әлде түңлік жауып, ұрлармын ба?

Төсіме құл басымен шықса мынау,

Сүйекке кетпес таңба ұрмаймын ба?

Қарайтып хан басымды итіме исем,

Аузыма тас толмай ма мұны сүйсем.

Сұлтандай сүйегімді сындырмаспын!

Өзіме өз ауруым, жансам-күйсем...

Аузыңа сорлы бейбақ ерік берсең,

Айтқанын домбыраның сөйлеп көрсең!

Алмадай, басыңды алып алдаспаным,

Жазаңды не істеген біліп өлсең!

Соқ жігіт! Соқ! Соқ! Жігіт! Күйіңді тарт!

Тоқтатпа, «Тарт!» дегенім - қылғаным шарт!

Толғауы тоқсан күйдің бір-ақ күй бар -

Сылқылдат! Бастыр! Бастыр! Қадалт! Қадалт!

Соқ жігіт! Соқ! Соқ жігіт! Күйіңді тарт!

Лапылдат! Жандыр! Күйдір! Құмарт! Құмарт!

Безілдет! Сарнат! Зарлат! Үздіктірші!

Керек жоқ! Лақтыр әрі! Қысқарт! Қысқарт!

Ханыша осылайша ауырғандай,

Аһласа, кейде демі тауды ұрғандай.

Жатады күйді тыңдап кейде жылап,

Жастыққа жылы жаңбыр жаудырғандай.

Қояр ма жалын күйге жан жынданбай,

Бей-жай боп жалғыз өзін жау қуғандай.

Еріксіз домбыраны тыңдай-тыңдай,

Қалады айдалада қаңғырғандай...

Күңде күй, күнде думан қыз алдында,

Ханыша ішін жармай, өз салтында.

Төпелеп домбырасын күйші де жүр,

Күйімен жұдырық қып хан артында.