Кюйши / Күйші - Ильяс Жансугуров / Ілияс Жансүгіров

Құмартып, құмай болып, түлкі қуып,

Қызығып, қыз көзіне қырланған күй.

Жандырып қыз күйігі сырланған күй,

Тіл қатпай, үн қатумен ұрланған күй.

Сүйсем деп ақ тамақты алдындағы,

Албытып асықтықпан жынданған күй.

Алдынан ханышаның табылған күй,

Дауасыз дертке ұшырап ауырған күй.

Жұқтырып жүрегінің ауруын,

Өртіне қызды салып жандырған күй.

Жалындап жанын өртеп сарылған күй,

Қылқылдап қызға қатты жалынған күй.

Ерте-кеш маза көрмей, маза бермей,

Аһылап арманы да жарылған күй.

Қойса да, құлағында баяғы күй,

От болып өртенгендей мынау ақ үй,

Қырық аунап қыз жатады төсегінде

Жандырып, үһілетіп жаңағы күй.

Батпайды күйші байғұс уһілеуге,

Ол жатыр іші өртенген күйік кеуде.

Толғанып тоқсан ойда таң атырад,

Ұмтылып анда-санда әлденеге.

Сандалып лаққан көңіл сергелдеңде,

Қалады кейде оқталып «келдім...» деуге.

Сырғанап жамбасынан жетіп барып,

Қасында ханышаның «менмін...» деуге.

Ханыша айналғандай «бері кел» деуге,

Қояндай күйші дайын ербеңдеуге.

Сарылып сары таңда осы әуремен

Тентіреп күйші көнді көлбеңдеуде.

«Асығым» ана жатқан ханышам ба екен?

Жақындап бер жағынан барсам ба екен?

Мейрімі мен дегенде мол емес пе,

Қосылып қызығына қансам ба екен?

Апырмай, тұрсам ба екен, барсам ба екен?

Өлімді өз мойныма-ақ алсам ба екен?

Болмаса өміріме шерін тартып,

Өртеніп күймен бірге жансам ба екен?..

Бір кезде қыз төсегі сылдыр етті,

Жатқан қыз кірпік қақпай, қыбыр етті.

Келді де қыз қасына бір көлеңке

Ақырын «Ханыша!..» деп сыбыр етті.

Аю қыз ашуланып бұрқ-сарқ етті,

Наркескен қыз қолында жарқ-жұрқ етті.

Кім өліп, кім қалғаны мағлұм емес,

Әйтеуір үй есігі сарт-сұрт етті...

Бұрқырап ашық аспан кетті қайнап,

Найзағай шатыр-шұтыр, нөсерді айдап,

Дауылдап жер сілкініп, тау күрсініп,

Боп кетті қап-қараңғы көзді байлап.

Сарбаздар сайлап мініп өңкей саңлак,

Зеңбірек күрс-күрс атқан, гу-гу сайғақ.

Күйшінің басы айналып кетті осылай,

Қалтырап, қалды сорлы тілін шайнап.

Ай құлап аспандағы соқгы жерді,

Отаудан дүр-дүр етіп тұрды пері.

Төсекте қыз киініп жатқанында

Айдаһар ысқырынған секілденді.

Сілкініп қаһарлы қыз түрегелді,

Шаңқ етіп, жатқан елді ду көтерді.

Күйшінің шыбыны ұшты, қалш-қалш етті

Шығарып самайынан шып-шып терді.

Апырмау, әлде біреу, әлде мен бе?..

Алжастым... әлде менің көлеңкем бе?

Қасында ханышаның жалғыз мен-ақ ,

Барады кімнің аузы мен демеуге?

Кеттім-ау, мен ұшырап бір кеселге?

Бардым-ау, өзім анық білмесем де...

Аздырдың әзәзілдей сұм домбыра...

Қу басым, күйге сенбе! Күйге сенбе!

Қасына қалай бардым Қарашаштың?

Аяғым сынып қалғыр қалай бастың?

Өзімді оққа байлап, отына айдап,

Есуас, міне, адастың! Қақпан бастың...

Көрпесін ханышаның қалай аштым?

Сандалдым, ашсам аштым... Өзім маспын.

Әлде өңім, әлде түсім болар ма екен,

Қалайша айналғаны мынау бастың?..

Жындандым, ажал айдап жаннан кешіп,

Ақ сапы кетпес пе екен ішімді есіп!

Алдына хан Кененің алып келіп

Басымды алдаспанмен алар кесіп!..

Қорқақ ой бірден-бірге өсіп-өршіп,

Болдырған босаң аттай үсті тершіп,

Жоғалып жарық дүние, отыр күйші,

Қоштасып өз жанымен өзі көрісіп.

Қыран қыз шаңқылдады ашуы өрлеп,

«Қайдасың, қырылғырлар! Шапшаң кел!» деп,

Манаурап шырт ұйқыда жатқан ауыл,

У-шу боп оянысты... Кетті кернеп.

Жиылып тұр отауда өңшең жендет,

Қайнап тұр Қарашаштың кегі кернеп.

Сыйғызып бір қауызға жанның бәрін

«Әлгіні тез қолыма ұстап бер!» деп.

- «Бармыз ба, дүниеде, жоғалдық па?

Бар болсақ, от басында омалдық па?