Дон Кихот І - Мигель де Сервантес

“Лев Испанский” — Педро де ла Весилья Кастельяностың “Леон Испанскийдің бірінші және екінші бөлімі” аталатын дастаны (1584), мұнда Леон (испанша leon — арыстан) қаласының негізі қалануы дәріптеледі және осы қалада туып-өскен “әулиелердің” азапты ажалы жайында баяндалады.

“Императордың іс-әрекеті” — Луис Сапаттың император Ү Карлға арналған, қырық мың жолдан тұратын “Даңқты Карл” (1566) дастанын Сервантес Луис де Авильдің туындысы деп қате көрсеткен.

Ринальд Монтальванский — І-ші тарауға берілген түсініктемені қараңыз.

Фрестон — “Дон Бельянис Греческий” романы персонаждарының бірі.

ҮІІІ т а р а у

Бриарей ( м и ф.) — жүз қолы бар дәу.

Дьего Перес де Варгас — толедолық рыцарь; ІІІ Фернандо әскерінде қызмет еткен; маврлармен болған ұрыстарда асқан ерлігімен және жаужүректігімен көзге түскен.

Цикор суы — Сол замандағы медицина цикор суын жеңіл де тыныш ұйқы әкелетін дәрмек санаған.

Жол көзілдірігі — көзді шаңнан және күн сәулесінен қорғайтын әйнек салынған бетперде.

Аграхес айтқандай, оны әлі көре жатармыз... — Сес көрсету мағынасында қолданылатын бұл сөз орамы рыцарьлық романдарда жиі жолығады, сондықтан мәтелге айналып кеткен. “Амадис Галльский” романындағы персонаждардың бірі Аграхестің есіміне байланысты шыққан.

...бұл жайында екінші бөлімде әңгімеленеді. — “Дон Кихоттың” бірінші кітабының бірінші басылымы (1605) төрт бөлімнен тұратын. “Дон Кихоттың” 1615 ж. шыққан екінші кітабын Сервантес жалған “Дон Кихоттың” авторы Авельянеданың жазғанынан айырмасы болуы үшін бесінші емес, екінші бөлім деп атады.

ІХ т а р а у

...шытырман оқиғаларды іздеумен мәңгілікке даңқы кеткен... — Петрарканың Альваро Гомес аудармасындағы “Триумфтарынан” алынған өлең тармағы.

Арроба — салмақ өлшемі (11,5 келі).

Фанега — сұйықтық өлшемі (55,5 литр).

Панса мен Санкас — П а н с а испанша — қарын, с а н к а с — қылдырықтай сирақ.

...арабтар — біздің ата жауымыз... — Испандардың арабтарға деген дұшпандығының тамыры ҮІІІ ғ. басында Иберия (Пиреней) түбегінің елеулі бөлегін басып алған арабтармен испан халқының жеті ғасырға созылған күресінде жатыр. Басып алған жерлер қайта жаулап алынғаннан кейін (ХҮ ғ. соңы) католиктік шіркеу діни фанатизмді сақтау мен нығайту мақсатында арабтарға деген нәсілдік төзімсіздікті өршіту үшін қолдан келгеннің бәрін жасап бақты.

Х т а р а у

...бір шіркеуге барып бой тасалай тұрған жаман болмас еді. — Сол заманда шіркеуге айрықша артықшылықтар берілді. Діни қызметшілер де, шіркеуден пана тапқан басқа жандар да азаматтық сотқа тартылмайтын.

Қасиетті ағайындық — Орта ғасырларда, король билігінің феодалдармен күресі дәуірінде, қаладағы еркіншілікті қорғауды көздейтін қалалардың жауынгерлік одағы боп табылатын “Санта Эрмандад” (Қасиетті ағайындық) құрылымы пайда болды. Кейін инквизиция полициясы да осы атпен атала бастады.

Фьерабрас — ХІІ ғ. жататын осы аттас дастанның персонажы,

Мысыр әмірінің баласы; аңыздың айтуынша, оның қолында ғажайып емдік қасиеті бар бальзам болған. Фьерабрастың әскерін он екі пэрдің бірі Оливье (испанша Оливерос) талқандаған.

Асумбра — сұйықтық өлшемі (2,02 литр).

Мамбрин дулығасы — М а м б р и н — Боярдо мен Ариосто дастандарындағы персонаждардың бірі, жарақаттан қорғайтын ғажайып қасиеті бар алтын дулығаның иесі.

Сакрипант — аталған дастандардың персонажы, мақтаншақ, көппе адамның синонимі.

Альбрака — “Ғашық болған Роландта” баяндалатынындай, Анжелика барып жасырынған жартас басындағы қамал-сарай.

Собрадиса — “Амадис Галльскийде” аталатын қиялдағы патшалық.

ХІ т а р а у

Равель — Ыспасы бар, үш ішекті скрипка түріндегі музыкалық аспап.

ХІІІ т а р а у