Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Ойдан сергігісі келіп темекіні үсті-үстіне сорады. Бірақ арыла алмайтын бір пәлеге тап болған. Бұрын ондай әдеті жоқ еді. Сырт көзге ғана салмақты емес, іштей де салмақты болатын. Өзін алаң қылатын ойды көңіліне дарытпай тежеп тастайтын. Енді мінекей... Әлде бұрын тежеп келген, іште қабаттасып кептеліп жатқан ойлар дәл осы бір қиын кезеңде қапысын тауып өш алуға шыққан ба? Бірақ бұрын да түк ойламай жүрген адам емес еді ғой. Ойлайтын да, қынжылатын да. Шындап қиналған, қайғырған кездері де аз болған жоқ. Бірақ олардың бәрі бір-бірімен байланысы жоқ бөлек-бөлек оқиға болатын. Жазда сарқылып қалатын Өтеш өзенінің бөлек-бөлек қарасуы көктемде тасығанда тұтас арнаға айналады...

Қасболат екі қыспақтың арасында. Өткендегі ауыр ойдан сергиін десе мына боран, мына жағдай келіп жанын жегідей жейді. Жау жағадан алса, ит етектен алады деген осы да.

Далиып жатқан далалық ауданның кең жазықтары, арасы алшақ аласа қырқалары Қасболаттың көз алдында.

Үшінші тәулікке асып барады — ұшы-қиыры жоқ ақ боран түтеп тұр. Алдамшы үміт тұтатып саябырсиды да, мазақтағандай қайта өршеленеді. Азынаған жалаңаш далада отар-отар қойлар ығып жүр. Қырылып та жатқан шығар. Қорада қалғандары соңғы шөбін талмап, не болмаса шетен, шарбақты кеміріп... Машинаның бұлғақтаған щеткалары әйнекті басқан қарды әрең ысырады. Кейде жентек қарға тіреліп іркіліп қалады. Боран қайта көтеріліп келеді. Қасболат тонын қымтана түсті. Мынау бұрқыраған ақ түнектің ішінде, қалт-құлт етіп кішкентай газик келеді. Азынаған суықтан пана болып келе жатқан да осы. Егер бір жерде тұрып қалса... Дүниедегі ең жиіркенішті дәрменсіздік сезімі бойына тарап Қасболат тітіркене түседі.

Қайқы тұмсық бойшаң бала... Ақ құба өңі уыздай. Ол көз алдына елестеген сайын Қасболат бір кіршіксіз, таза нәрсені көргендей қызыға түседі. Көңіліне кір түспеген алаңсыз жас. Әрине ондай адам бақытты ғой. Жалтақтамай еркін өскен... Мына боранды елең қылмай бір топ баланы ертіп, тартып кетті. Кәдімгі қол бастаған батырдай үзеңгісіне шірене көтеріліп соңындағыларға қайрылып бір қарап алды да шоқыта жөнелді. Ат тұяғынан қар боратып алыстап барады.

Күн райы бұзылды. Мына боранда адасып кетіп бір пәлеге ұшырап қалмаса... Біріне бірі ұласқан жаман ойлар Қасболаттың ішін иттей кеміреді. Апырай, өзі басы-қасында болып тұрып, неғып тоқтатпады. Әлде қырсыққанда солай бола ма? Қара басып қарашадай баланы тойтарып тастай алмағаны...

«Күні ертең бұлар да қойға барады. Сонда пештің түбінде жатып баға ма? Үйрене берсін осы бастан». Сөз осымен тынды дегендей кесіп тастады. Ана жүгірмектер де басшысын қоштап шулап қоя берді. Өзінің бойында бір өктемдік бар. Ауданды басқаратын Қасболат емес, өзі сияқты, сөзім өтпей қалады-ау дегенді ойламайды. Бірақ несіне қорғалақтап, несіне жасқансын. Алды-арты таза болса, шаруаның ең ауырын арқалап жүрсе... Шынында да Қасболат қарсы келе алмады. Бала өз көңіліндегі дағын қалтқысыз ақтарып салды да дырдай екі басшыны тұйыққа тіреп қойды. Қоспан үшін шырқырап отқа түсейін деп тұрғаны анау, өзгенің басалқы ақылын қайтсін.

Қоспан...Қоспанның мінезі тіпті басқаша. Әскерде теңкиіп оң жақ қанатта тұратын. Өзінде жинақы жылпостық жоқ. Өзге солдаттардай сарт-сұрт етіп жұлқынып тұрмайды. Бұйрық берілгенде де қағып алып қайталамай алдымен ойланып алатын сияқты. Бірақ берілген әмірді екі етпей ықыласпен тындыратын. Жан біткенге сеніммен қарайтын нұры жұмсақ томпақ көзі, жылы шырайлы ашық жүзі кісіні жақын тартып тұратын. Бір көргеннен-ақ «осыған сенсем алданбаймын-ау» дейтін бір адамың болады. Қоспан сондай еді.