Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Қасболат қайран қалды. Бұрынғысының бәрін тарс ұмытып кеткені ме! Әлиасқаров кеткеннен кейін Қасболаттың соңына шырақ алып түскен осы Жаппасбай емес пе еді? «Әлиасқаров жау болса, мен де жаумын» деп өзі мойындаған. Жаудың құйыршығы деп жиналыс сайын зіркілдеп... Жалғыз жиналыста ғана ма... Соншалықты ұмытшақ адам болады екен ғой. Мына түрі... құдды Қасболатқа қылау тигізбеген жақын досы дерсің... Жүзінде тіпті жалғандық жоқ. Жалғандық дейсің-ау... былай бір ыңғайсыздану... қобалжу болсайшы бәтшағарда. Әлиасқаровтың үстінен неше түрлі сұмдықты үйгенде де дәл осылай жүзі жанбаушы еді.

Қасболат кейінірек келе қиянатшылардың өзгеше бір түрін таныды. Ондайлар өз әрекеттерін жамандық деп білмейді. Шын беріліп, шын жүрегімен істейді. Өз құрбандықтарына өлердей өшігіп алады да, ол құрымай тұрып жер бетінде әділдік болады деп ойламайды. Біреуге зорлық істей алмаса — өзі зорлық көргеннен бетер назаланады. Бірақ әйтеуір қайткен күнде де қиянат жасаудың жолын табады. Басынан заманы тайған кезде жылап жүріп те зорлық қылады.

Жаппасбайды кабинетінен қуып шыға алмады. Бір ауданның кадрын басқарып отырған адамның келген кісіні қуып шығуы... Оның үстіне бейтаныс жерге жаңа келген кезде ондай тосын мінез көрсетуі де... Әйтеуір қай жағынан қараса да орайын таппады. Өзі сол арада мойындағысы келмеген және бір шындық бар: Жаппасбайдан қорықты десе артықтау болар, бірақ әйтеуір сонымен ұстасқысы келген жоқ.

Жаппасбайдың тамаша бір қасиеті өз сөзіне елігіп кетсе тыңдаушысының қабағына қарамайтын. Қасболаттың оқта-текте қақырынып қойып, жауапты келте қайырып, ұнатпай отырғанын елеген де жоқ. Бүкіл кабинетті гүжілдеген даусына толтырып есіп отыр.

— Әрине, кісі туған жерді сағынады ғой. Бірақ осы ауданға үйреніп кеттім. Мінекей енді сен де келдің. Екеу болдық. Мұндағы жағдайым жаман емес. Бәрі сыйлайды, Жаппасбай мұнда да керек екен.

Арсыз адамның ақыры жеңетін әдеті емес пе. Бірте-бірте Қасболат та илігіп сөзге келіп еді, Жаппасбай одан сайын өршіп, өзімсініп алды. Қоштасар кезде Қасболаттың қолын қайта-қайта сілкілеп әзер ажырасты.

— Енді басымыз қосылды ғой. Келіп тұрам ғой саған,— деді кетерінде.

«Үйіңе қонаққа шақырмағаныңа да шүкіршілік» деді, Қасболат ішінен. Ол шығып кеткеннен кейін кішкене бойы жеңілдеп қалды.

Бірақ Жаппасбайдан құтылу оңай болмады. Әрі-беріден соң үйге келетінді шығарды. Сәбираға өзін «жерлес, ағайындас адаммын» деп таныстырып қойған. Ол шай-суын ала жүгіреді. Сәбираға соның келгенін ұнатпайтынын айтып көріп еді.

— Ықлас көрсетіп келіп жүрген адам. Қалай құр ауыз шығарам,— деді.

— Сен соны келтірмеудің жолын тапшы, — деді бірде Сәбираға ашуланып.

— Араларыңда бір нәрселерің болса оны өзің айт. Бұрынғысын білмеймін. Қазір саған көңілі дұрыс сияқты. Оның үстіне енді үйге келген адамды мен қуып шыға алмаймын ғой.

Қасболаттың өзі оған ешнәрсе айта алмады. Қабағыңды елемегенсіп әрі-беріден соң қабақ түюден де қалады екесін. Ол аз дегендей жұрттың бәріне «Қасболат екеуміз бір жерден шыққанбыз, жақындығымыз да бар, әрі ескі доспыз» деп таратып жіберіпті. Әркімге барып «жоқ, олай емес» деп дәлелдеп жүремісін...

Қасболат тонының бір жеңін шешіп, қалың киіммен қорбаңдап әзер қимылдап қалтасынан темекі алды. Тұтата бергенде түтінмен қоса өңешіне салқын ауа кіріп қақалып қалды. Жөтеліп, есін жиып алғасын темекісі құрғап кеткен ащы папиросты үсті-үстіне сорып бұрқырата берді. Машинаның іші көк түтін болды. Темекі шекпейтін Жұматай сыпайылық сақтап, жөтелін әзер тежеп, тамағын қырнай береді.