Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Жағасына ұйтқып кірген қарды сезбей Жаңыл мелшиіп тұр. Ескі жараның орны сыздағандай, ұмыт болған, бірақ ертеректе жүрегін талай қарыған, суық сезім қайта тіріліп келеді.

...Ол кезде сырт қарағанда бір күннен бір күннің айырмасы жоқ болатын. Бар өзгешелігі көктем өтіп жаз келеді, күз өтіп қыс келеді. Жаңыл жүк тиейді, жүк түсіреді. Кейде сыртқа, колхозға жұмысқа барады. Қоспанды ойлайды. Бірақ әр қасірет-қайғының да мерзімі болады екен. Жоғалтқан адамыңды ұмытпасаң да, бара-бара оның жоқтығына да үйренеді екенсің. Оның үстіне жалғыз өзі емес, көптің басындағы хал. Қоспан соғысқа кеткелі үш жылдан асып барады. Жиырма алты жыл өмірінің төрт жылға жуығы ғана Қоспанмен бірге, өзгесі осы жалғыздықпен келеді. Енді сол төрт жыл өмірі өтіп кеткен әдемі көрініс сияқты алыстан ғана елестейді. Аз ғана күн сайран салып, өзінің байырғы, үйреншікті өміріне қайтып оралған тәрізді көрініп те жүрді.

Бірақ қазіргі өмірінің бөлекше мағына-мақсаты бар. Жаңыл соны анықтап білмесе де іштей сезеді. Баяғы жетімдік өмір қайтып оралмайды. Қоспаннан айрылса да ендігі жасары сол Қоспанмен бірге бастаған өмірінің жалғасы. «Қоспанның шаңырағын құлатпаймын. Артында қалған тұяғын адам етемін». Осы ой Жаңылдың тіршілігіне үлкен мағына берді. Жас қайрат қара жұмыстан бұрын да шалдығып көрген жоқ-ты. Тек ой жеңіп бара жатыр еді. Сол ауыр ойдан еңсесін көтерді. Мұратқа деген ықыласы бұрынғысынан да арта түсті. Өзі де Қоспанның аузынан түсіп қалғандай. Осы томпаңдаған кішкентай қара бала Жаңылдың үңірейіп қалған көңілін толтырып келеді. Ендігі қызығы сол. Соның аузына әкеп салған әрбір тәтті тағамы, иығына ілген шыт көйлегі — бір мейрам. Кешегі бақытты болған шағының шындығын растайтын осы бала. Егер ол болмаса Қоспанмен бірге өткізген аз өмірі көрген түс сияқты болып қалар ма еді, қайтер еді?

Халықтың көңіл күйі ауыртпалық пен жоқшылыққа қарамайтын да кезі болады екен. Соғыстың аяғы жақындаған сайын кімнің болса да еңсесі көтеріліп, өңіне нұр жүгірді. Қыстың қақап тұрған кезінің өзінде бас қосып суық үйді жылытып ән салады. Қатып қалған қара нан мен қатықсыз көжені тойдың асындай ішеді. Майдандағы азаматтарынан хабар алып тұрғандарды былай қойғанда, қара қағаз алғандардың көңілдеріне де есек дәме кіріп, алға үмітпен қарайтын болған. Жаңыл да жұрт бас қосқан жерге барып, ән тыңдап еңсесін көтеріп, кәдімгідей серпіліп келе жатты. Жұртпен бірге жарқылдап күліп әнге қосылып, көпшілік қолқаласа өзі де ән салып береді. Үйге келсе Мұратын ермек етеді, оның тілін қызық көреді, ертек айтып береді, ойнатады, оны ойнатам деп өзі де бірге ойнап, Мұрат күлсе бірге күліп мәз болады.

Мұратты ұйықтатарда ақырын ырғалып отырып, баяулатып ән салады. Баланың ұйықтап кеткенін байқамай, өз әуеніне ілесіп ұзақ уақыт ыңылдап отыратын. Со күні де ыңылдаған әнін созып отыра беріпті.

— Кеш жарық-ау,— деген жуан еркек даусы гүж ете қалды.

Жаңыл шошып кетіп селк ете түсті. Есіктен салқын ауамен бірге үстіне қалың тон киген жуан қара кіріп келеді. Қырау шалып буланған қара мұрты мен кішкене өткір көзі жылтырайды. «Апыр-ау, бұл қайдан келіп қалды»,— деді Жаңыл тіксініп.