Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Кең жағалы ақ көйлектің сыртынан жасыл жібек шапанды желбегей жамылып малдас құрып кең отырған Пахраддин еңсесін көтеріп Калашниковке тіке қарады. Сөйлеуге ыңғайланды.

— Өкімет саясатын естіп жатырмыз. Түсініп жатырмыз, — деп Пахраддин тың әңгіме бастады. — Өкімет артық малды,мүлікті алады. Ортаға салады. Мақұл делік. Оған өз басым қарсылығым жоқ. Алсын. Кедей-кепшікке үлестірсін. Бірақ бір нәрсеге зердем жетпейді, ойлай келсем. Мал-мүлкін алып, өзін, бала-шағасымен тоздырып жіберетіндей не кінөсі бар сонда бай сорлылардың?

Калашников көпшікті іргеге таман ысырып, сәл ойлана түсіп басын көтерді.

— Бұл сұрақты беретініңізді білгем,— деді. — Бұл сұрақты жалғыз сіз емес, үстем таптың сойыл соғарларының бәрі береді. Біріншіден, сіздің халықта "мал — баққандікі, дүние — тапқандікі" деген мақал бар көрінеді. Бүл халықтың көкейтесті сөзі. Партияның бүгінгі саясаты халықтың осы арманын іске асыру ғана. Ыклымнан байдың малын батырақ баққан. Партия, енді сол батырақ өзі баққан малына өзі қожа болсын дейді. Рас, жалшы ұстаған ірі байлардың маңдайынан Совет өкіметі сипамайды. Өйткені, бай — бай, жалшы — жалшы болғалы бері өз жалшысының мандайынан бай да сипамаған. Өкімет кедейдікі.

Пахраддин анық жеңіліс тапты. Әңгіменің бетін бұрып жіберді.

— Жоқ, ә, жолдас! Мен қазіргі өкімет саясатына қарсы

емеспін, асасы. Қайта қосыламын деп отырмын. Өз еркіммен өкімет қажет етсе, мейлі, артық байлығымды алындар деп отырмын. Сұрап отырғаным — өкімет аларын алғаннан кейін өзімізді жүнін жұлған тауықтай бүрсендетіп, елден шығарып қаңғытып жібермей ме, асасы, деп отырмын, — деп Пахраддин маңдайы тершіп, қозғалақтап кетті.

— Жо-оқ...— деді жұбауратып Апанас— Бері заңға сәйкес әділ жасалады. Сіздің жөніңіз бөлек. Өкімет алдындағы еңбегіңіз ескеріледі!

— Би аға, шындай келсек, сіз ірі бай санатына да кірмейсіз ғой. Алып-қашпа сөзден қорқа бермеңіз! — деп Дүкенбай да басу айтты.

— Түз-дәмдеріңізге рақмет! — деп Калашников Сырға бәйбішеге қарап бас иді де серең етіп, әскери адамша шапшаң ырғып түрегелді.

Өзге қонақтар да оған іле-шала өре түрегелді.

Қара сұр мелиса Жекей үйден жұрттан бұрын шығып еді, мана қалдырған орнында Бұқабай жоқ. Сұржекей жүрегі зірк етіп "бұған не болған'" деп алақтап, үйді айналса Бұқабай үй артында екі жас жігітпен тәжікелесіп тұр. Жас жігіттің бірі — жуантық төртбақ келгені, үйге қарай елеуреп ұмтылады. Бұқабай зор денесімен оның алдын кес-кестейді. Сұржекей шапшаң адымдап қастарына жетіп барды.

— Бұ не тұрыс? — деді сұрланып.

— Өй, кезінде бірге қозы баққан таныс жігіттер ғой.

Байдың қызын құтқарамыз, бізді өкілмен сөйлестір дейді. Болмайды десем көнбейді, — деді Бұқабай мандай терін сүрткіштеп.

Ждақайдың екі көзі шарасынан шыға жаздады.

— Жолдас мелиса! Біз әділдік үшін күресіп жүрміз!

Өкілге арызымыз бар!

— Әй, қайдағы өкіл? Бұл ауданның хатшысы, — деп Сұржекей түсіне ашу жинады. — Көне тайыңдар! Марш!

— Ағасы, арызымыз бар еді айтатын! — деді Шеге, сұр жігітке оқтай қадалып.

— Қайдағы арыз?

— Пахраддин қызын еріксіз беріп жатыр...

— Сіздер кімсіздер?

— Кедей жастармыз.

— Ендеше тайыңдар! Зорлық көрсе арызды қыздың өзі берсін! Марш! — деді Сұржекей, Шеге мен Ждақайды кеудеден итеріп.

— Әділет үшін күресуге болмай ма? Кеңес өкіметі қайда?!

— Марш! — деп ақырып қалды мелиса. Ждақай мен Шеге жылыстап кейін шегінді.

Келген қонақтар атқа мініп жүріп те кетті. Бет алыстары Мажан ауылы. Ауылдан ұзап шыға бере Калашников:

— Шынында да бұл өлкеде әлі еш нәрсе болмағандай. Революция дауылы бұл төңіректі айналып өткендей. Эх, көп шаруа жасау керек. Көп шаруа! — деп күрсініп бас шайқады.

2

Өмірінде талай тойды көрген Хансұлу. Бірақ бұндай көңілсіз тойды көрмеп еді. Ол — Хансұлудың өз тойы болды.