Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Сол Шәріптің азу тісі біліне бастаған әнебір Шеге деген "күшігінің де" жон арқасынан тіліп алар ме еді, таспаны. Ойы осы жерге келгенде зығырданы қайнап кетті Әзбергеннің. Ойбай-ау, артына қарамай өзі, әлгі етікшінің баласын айтады, Хансұлудан дәмесі бар... Қап, қылуасы өтті-ау, жаман шіріктердің. Хансұлу - Әзбергеннің қарындасы. Пахраддиннің маңдайына біткен жалғыз қызы. Тал шыбықтай бұралып бойжетіп қалған бүгінде. Өзі сұлу десең сұлу, ерке десең ерке. Оған жаман Шәріптің анау шікірейген немесінің саусағы тиді дегенше бұл намыстан буынып өлер. Содан, алакеуең таңменен жалғыз керуен атан, нарлары алшаң басып, жез қоңыраулары сыңғыр қағып, тағы да жолға түсті. Алда ел бар. Бұлар айға жуық бетін көрмеген ел-жұрт, қатын-қалаш, бала-шаға бар.

Керуен салдыртып тартып келеді.

2

Күзекте отырған ауыл. Жер реңсіз. Шөбі тозған. Әсіресе, құдық маңы жалаңаштанып шаңы шығып жатыр.

Жаман торы атын жайдақ мініп, солай қарай Шеге келеді. Төңірегі азан-қазан; қой маңырап, ит үріп, бота боздаған кешкі ауылдың даңғаза тірлігі. Мал, адам сапырылысқан қарбалас кезі. Шеге соның біріне көңіл бөлмей ойланады. Ойланған сайын еңсесі ауырлай түседі. Бұ да қызық. Әліне қарамай армандағаны — Хансұлу. Күн, түн демей көксегені -сол қыз. Ау, сонда жалғыз Хансұлу дәмегөй қалың бозбаланың қайсы біріне жетеді? Не көп, осы елде қыз көп. Солардың біреуіне неге көңілі соқпайды? Хансұлуда несі бар? Несі бар, аспандағы Айға қол созып? Білмейді.

Құдық жақта шығыр тартып жатқандардың "Тарт!, "Қайт!" деген айқайы бөліп жіберді ойын. Еңсесін көтерді. Күн еңкейіп көкжиекке құлапты.

Құдыққа жақындай бере, Шеге түйесін суарьп жатқан құрдасы Ждақайды көріп мырс етті. Осы ауылдағы сырласатын жалғыз досы. Екеуінің мұңы бір. Ол да — ғашық. Жәрмеңкеге кеткен Мажанның ауылда қалған жас тоқалы Балқияға ғашық. Бұның "кеселі" — Хансұлу. Екеуінің басы қосылса болды "жырлайтындары" Балқия мен Хансұлу.

Шегені анадайдан көріп сойған түлкідей ыржиды Ждақай. Төртбақ келген, шымыр, тарғыл бет бала жігіт.

Ждақай Шегені бүйірден түртті.

— Қасқа бала, анаң қара! Ары жағыңа қара! - деді. Шеге бұрылып Ждақай нұсқаған жаққа қараса, құдықтың күншығыс қапталын орағытып, Қаракерін сылаң-сылаң желдіріп, Хансұлу өтіп барады екен. Басында үкісі бұлғақтаған кәмшат бөрік, үстінде -қырмызы қамзол. Аш белін түрмемен қынай байлаған. Күміс ер-тұрман батар күннің жалқын нұрына малынып жарқ-жұрқ етеді. Астындағы сыйда бой кер құнан да иесінің мәпелі жас сұлу екенін білетіндей, аяғын лып-лып билеп басады.

Қыздың мойыл көз, қайқы кірпік, сәл түрік ернін елестетіп Шеге күрсінді.

— Саспа! — деді Ждақай досын иықтан сілкіп. — Тұмсығын қанша көтергенмен сенен артық кімге барады? Айтқаным келмесе қара да тұр, қасқалдақ, түбінде сенікі болады!

— Ал Ждеке... енді сен қарашы мына жаққа!

Күн астында аяқ жолдың күміс шаңын шұбалаңдатып келе жатқан Балқияны көргеңде Ждақайдың реңі бұзылып қоя берді. Онсыз да тікірейген кірпі шашы одан бетер тікірейіп кетті. Табан астында тықыршып бүлінсін де қалсын... Шеге қиқылдап күлсін кеп. Ждақай, мұрын ұшы тершіп, қызарақтап:

— Қасқа бала, ешкімге айтпа, бүгін бір қызық көрсетем саған! — деді, әңгіменің бетін бұрып, құпия сыбырлап.

— Ол... неғылған қызық?

Ждақай сұқ саусағымен ернін басты. Көз қиығымен қауға алып тұрған Бұлышты нұсқады. Шеге түсіне қойды. Демек, "қызықтың" Бұлыш турасында болғаны.

3

Кешкі астарын ішіп, ауыл әлдеқашан жатып қалған. Көзге түртсе көргісіз қараңғы. Ай тумаған.

Ждақайдың "қызық көрсетеміне" елігіп Шегенің Мажан ауылының түйе шаңдағында отырғанына біраз болды. Төңірегінде дуадақтай-дуадақтай теңкиіп жатқан түйелер. Кебеже қарын кәрі маяның ық жақ тасасында отыр екеуі. Баққандары — осы тұсқа жақын Балқияның отауы. Томпиып, қарауытып тұрған отау үй.

Шолпысы сылдырап үйге кіріп-шығып күйбеңдеп жүріп, шамды өшіріп Балқия ақыры жатып қалған.