Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Көкбай да, Шұбар да үн қатпайды. Бұлар сұрлана томсарғандай боп, Мұхаметжанның түсiне де қарамайды. Оның бетiнен ыққан тәрiздi. Көкбай Мұхаметжанның келiсiнен-ақ осындай бiрдеме шығарын сезгендей болатын. Iшiнен: "астам сөйлеп келiп едi, тегiн емес екен" деп, мынау өлең мен әннiң жөн-жосығын да сұрауға батпады. Өзге ақын-әншiлер де осы сияқты халде отыр. Жұрттың үндемеген жым-жырттық күйiн Мағауия ғана бұзды. Ол Мұхаметжанға әлi сүйсiне қараған жүзбен:

– Ал, Мұқа, ендi бұл әннiң, бұл өлеңнiң жөн-жосығын айтпайсыз ба? – дедi.

Шұбар мен Көкбай Мұхаметжанға ендi қарасты. Бiрақ, екеуi де қатты күдiктен қараған тәрiздi. Мұхаметжан бөгелген жоқ. Кiшкене-молда жазған хатты Көкбайға берiп жатып:

– Бұл Пушкиннiң сөзi емес пе, жiгiттер! Соны жақында қазақшаға аударып және мынадай ән шығарып, "осымен айтыңдар" деген Абай ағам. Бәрiңе жiберген, менен жiберген сәлемдемесi осы! – дедi.

Шұбар ендi ғана жадырап, күлiп жiбердi.

– Уh! Жаным жаңа кiрдi ғой, Мұхаметжан "өзiм шығардым" деп сала ма деп зәрем жоқ едi! – дедi.

Көкбай да сүйсiне күлдi:

– Бәсе, мынандай жыр шығарған, Мұхаметжан-ау, сен болсаң сенiмен не деп тайталасар едiм? Жолды берiп, ендi өлеңдi жалғыз сен айт, мен қойдым дегеннен басқа нем қалар едi? Түу, бағымды алып қоя жаздағандай боп шұқшиып ең, рахмет саған, рахмет, Мұхаметжан, – дедi.

Осы кезде Мұхаметжан сыртта қалған атын есiне алып, тысқа шығып кеттi. Күнi бойы терлеп кеп, ендi далада аязда тоңазып, дiрiлдеп тұрған атын жылы қораға өз көзiмен кiргiздiрiп, жайластырып болып, Мұхаметжан қайта үйге кiрген уақытта қараса, үйдiң iшiндегi жай бiртүрлi жат боп, өзгерiп қапты.

Ендi үлкен үстелдiң ортасына пеш қырында тұрған лампаны әкеп қойысыпты. Бастығы Ысқақ боп, бес-алты кiсi қағаз, қарындаш алып, үстелге жабысып қапты. Шетiнен көшiрiп жатқаны – Кiшкене-молда жiберген "Татьяна-хаты".

Мұхаметжан үндемей кiрiп, есiк алдында бiраз тұрып, мырс еттi.

– Е, мынаның бәрi менiң бұйрығымды көшiрiп жатқан песiрiм бопты ғой. Бәрекелде, Пушкин, тiптi әруағыңнан айналайын! – дедi. Ақындардың құр күлгенi болмаса, бұл сөзге жауап қайырар мұршасы да жоқ.

Олар тегiс көшiрiп болған соң, кеш бойында бiреу домбырамен, бiреу үнмен ылғи "Татьяна-хатын" айтуда болды. Тек үйрене алмағандар Мұхаметжанға бастатып, өздерi екiден-үштен қосылып отырып айтты. Сонымен түн ортасы ауғанша, барлығының ден қойғаны – Мұхаметжан әкелген жаңалық сый едi. Көп-көп мезгiл өтiп, жатарманға тақағанда, бұл үйдiң iшiнде домбыра тартып, ән сала бiлетiн адамның барлығы да Татьяна әнiн, мұңын жаттап алды.

Осы кештен екi күн өткен соң, қаладағы бiр Уақтың қыз ұзататын тойына Мұқаны шақырысқан едi. Сондағы қыз-келiншек, күйеу-жолдастар, қайын-жұрт, жас-кәрiнiң ортасында " Татьяна-хаты " Пушкин үшiн өзгеше жаңа бiр қауым ортасында тұңғыш рет топ алдына шықты. Атақты әншiнiң үнiмен орыс ақыны сазын шерттi. Бұнда да барлық мәжiлiстi шын сезiм, шыншыл наз ұйыта мүлгiттi.

Мұқа соңғы сөздерiн ырғап, қайырып болғанда, әннiң басынан-ақ құлай тыңдап отырған бiр қарт сөз қатты:

– Қарағым, көп жаса, бойды балқытып-ақ ән айттың. Ал ендi осыны айтқан кiм? Соны бiр шешiп берсеңшi! – деп едi. Әншi жiгiт:

– Орыстың баяғыда өткен ақыны Пушкин деген кiсi болған екен соның сөзi. Қазақшаға аударған Абай – дедi.

Осы күндерде қалада, өзi кездескен мәжiлiсте Ысқақ та, Мұхаметжанның өзi де үнемi "Татьяна-әнiн" айтумен болып едi. Қаладан қайтар алдында Мағаш Михайловқа соңғы рет кiрдi. Абайға досы жазған хатты алып отырып, бұндағы жас арасында қызығы басылмаған, жаңа әннiң де жайын айтып едi. Абайдың Пушкиндi аударғанын, әсiресе Татьяна хатын аударғанын естiгенде Михайлов Мағашқа ентелеп, жақындай түстi. Бұл хабарға қызығып сұрастыра бастады.