Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

– Алты ай қыс ауылды көрмей, ұзақ жолаушыдай шырқап кеттiң. Үйде жар жолдасың сарғаяды, балам. Кiшкентай балапанша былдыр қағып, шұнаңдаған балаларың тосады. "Ағам, ағам келедi" деп олар күткелi қашан. Әбiшiм мен Мағашым қандай десеңшi менiң, егiз қозыдай! Соларды ойлап сағынғанда менiң де ұйқым шайдай ашылады. Сенiң қайтып дәтiң шыдайды?

– Оларды мен де ойлаймын... Мен де сағынамын ғой апа. Жаңағы айтқан екi немерең өзiмнiң де ыстық көретiн балаларым. Әкелiкке менi мойындатқан да солар ғой. Бiрақ бөгетiмдi көрiп отырсыз ғой.

– Бiлмеймiн. Сылтауға сылтау қосыла бергенге көндiгiп ап, осы қаланың шаңын жұта бергенге дағдыланып кеткенбiсiң деймiн. Бүйте берсең үй де бiр, түз де бiр боп, жатағынан түңiлген жас құландай боп кетерсiң. Тез қайт, балам, Абайжан! – дедi.

Соңғы сөздерiнде, Абай көңiлiнiң бiр жарықшағын сезгендей күдiк, қобалжу да байқалды. Шешесiнiң сезiмтал, жүйрiк көңiлi қыс бойы елге қайтпаған баласының қабағын аңғарып, қалаға келгеннен берi ақырын бағып жүр едi. Үй iшiн сағынып сұраған ашық жарқын ажарын көре алмаған. Бұдан бiрнеше жыл бұрынғы Абай бұлай болмаушы едi.

Әлде Мәкiшпен оңаша сөйлескен кездерiнде баласының Дiлдә туралы түңiлгендей, суықтау сөйлейтiнiн есiттi ме?

Ұлжанның сөздерi қабақ болжасқандай боп сыпайы, майда айтылған болса да, ар жағында сыр, салмақ жатқан сөз. Бiрақ бұл орын, бұл кез оны ашысып айтысқан шақ емес. Шеше ойында күдiк қалдырғанын бiлсе де Абай үндемедi. Тек қана:

– Құдай бұйырса, ел жайлауға көшiп, өздерiңiз Шыңғыс аса берген шақта, бiз де жетемiз. Бала-шағаға сәлем айтыңыз. Ал ендi, жолыңыз болсын! Шаршамай-шалдықпай, жайлы жүрiп, жақсы жетiңiз! – деп тiлек айтты да, анасының жүрiп кеткенiн мақұл көрдi.

Тәкежандар аттарына мiнiп, Мәкiшпен, Тiнiбектермен қоштасып болып, ашық, кең қақпаның алдына барып топтанып тұр едi. Масақбай да ат айдады. Үш ат жеккен кең күйме, сықырлай, шылдырай түсiп қозғалып алып, дүрiлдей тартып жүрiп кеттi.

Осыдан он бес-жиырма күн кейiн Абай мен Ербол да елге қарай келе жатты. Қаладан күн шыға атқа мiнген жүргiншiлер, көктемнiң ұзақ күнiнде жолды өндiрiп жiбердi. Абай мен Ербол екеуi де қатты жүрiске шыдамды, берiк болатын. Қыс пен жаздың қандай ұзақ, қиын жолы болса да, бiрiне бiрi "шаршадым, қажыдым" дегендi айта қоймайтын. Қайта, нелер жүрiсi қатты аттармен күн ұзын дамыл алмай суыт жүрiсiп кеп, кешкi қоналқаға жеткен жерде, дененiң ауырғанын, қиналғанын айтыспауға тырысатын. Iштей екеуiнiң шыдамдылыққа байласқан сертi, бәсекесi бардай.

Дәл бүгiнгi жүрiстерi ерекше бiр айта қалғандай жүрiс болды. Бұлардың өздерi ғана емес, тiптi ат суыт жүрiске өмiр бойғы кәсiп арқылы бiржолата пiсiп қатып кеткен Қарабас, Жұмағұлдай атшабарлар да, елеусiз, Бесбесбайлардай Олжай iшiнiң барымташы, жортуылшылары да некен-саяқ жүретiн жол едi.

Екi жiгiт Семейден шығып, күн ата бергенде, Орда тауының Шiлiктi кезең деген тұмсығына кеп iлiндi. Ел атаулы жайлауға қарай тартып, жолда қонатын ауылдар сиреп қалған. Бiр қоналқа жер болса, Орданың осы тұсында болмақ. Дәл Шiлiктi кезең Орданы қыстайтын Мамай руының кедейлеу, Байшора деген атасы бар. Бұлар сыртқа кешеңдеп шығушы едi. Жүргiншiлер сол ауылдардың бiрiне жете қонамыз деп өктеген. Абайдың өз қыстауларының үстiмен жүрмей, Орданы басқаны – Ұлжан аулы биыл да Бөкеншi жайлайтын Көлденеңдi басып, Бақанас өзенiн жайламақ-ты. Соған қарай тартатын төте жол – Орданың үстi.