Дон Кихот І - Мигель де Сервантес

Алайда бұл хикаяның авторы, үшінші сапары кезінде Дон Кихоттың нақтылы қандай қарекет жасағанын білмекке аса бір әуесқойлықпен және мейлінше мол ынта-жігермен кіріскенімен, әсіресе, шыншылдығы шүбәсіз шежірелерге көбірек үңілгенімен, бұл тұрғыда ешқандай дерек кезіктіре алмады; тек Ламанчаның ауыздан-ауызға тараған аңыздарында ғана үйінен үшінші мәрте аттанған сапарында Дон Кихоттың Сарагосада болғаны, осы қалада өткізілген атақты турнирлерге қатысқаны, ол жерде асқан ер жүректігі мен ақыл-парасатына лайық оқиғаларды бастан кешкені жайында естелік сақталыпты. Оның өлімі мен қазасы турасында да бірдеңе білудің орайы келмеді, егер сәті түскен кездейсоқтық қорғасын қобдишасы бар бір егде жастағы емшіге жолықтырмағанда, — өзінің айтуынша, бұл қобдиша қалпына келтіру жұмысы жүргізіліп жатқан ежелгі зияратхана қиратындысы арасынан табылыпты, — автордың шынымен-ақ ештеңеден бейхабар күйде қалары анық еді; міне, тап осы қобдишадағы пергаменттерде готикалық қаріппен испан тілінде жазылған Дон Кихоттың көптеген ерлігі жайында, Дульсинея Тобосскаяның сұлулығы жайында, Росинанттың түр-сияғы турасында, Санчо Пансаның адалдығы хақында және Дон Кихотты жерлеу жөнінде мәліметтер келтірілетін өлеңдер, сондай-ақ бірнеше эпитафия және оның мінез-құлқы мен дағдыларына арналған мақтау өлеңдер бар боп шықты. Осынау әрі жаңа, әрі бұрын-соңды құлақ естіп, көз көрмеген хикаяның айрықша шыншыл авторы солардың ішіндегі ажыратып оқуға мүмкін болғандарының бәрін осы арада келтіріп отыр. Сонымен бірге, аталмыш хикаяны жарық дүниеге келтіру мақсатында Ламанча мұрағаттарындағы іздестіру мен ақтарыстыруға кеткен орасан зор еңбегі үшін автор өз оқырмандарынан қазіргі кезде үлкен сұранысқа ие болып тұрған рыцарьлық романдарға парасат-пайымы мол адамдар қандай сенім білдірсе, олардың да бұл дүниеге сондай сенім білдіргенінен артық алғыс күтпейді: бұл оның еңбегіне берілген лайықты баға боп табылады және оның бойында қанағат сезімін туғызады, сондай-ақ оны осынша шыншыл болмаса да, әйтеуір, одан бір қалыспайтын басқа да қызықты әрі тартымды дүниелерді іздеп табуға құлшындырады.

Қорғасын қобдишадан табылған пергаменттегі алғашқы сөздер мынадай:

Ламанчадағы шағын елді мекеннен, Аргамасильядан шыққан академиктер айбынды Ламанчалық Дон Кихоттың өмірі мен өліміне арнап

HOC SCRІPSERUNT44

АРГАМАСИЛЬЯ АКАДЕМИГІ ҚАРАСҰРЫҚТЫҢ

ДОН КИХОТТЫҢ МОЛАСЫНА АРНАУЫ

ЭПИТАФИЯ

Язон секілді Грекияның атын шығарған,

Ламанча өңірінің даңқын асырған кезбе;

Көңілі флюгер секілді құбылғыш лезде,

Әккі де тақыс атышулы бұл нәгүман:

Әлемдегі өлеңші біткеннен бағы асқан,

Шебер де сұңғыла жыршы шығар, бәлкім;

Өжеттігі мен батырлығын білетін әркім,

Қатайға дейін мәлім жауынгер-алдаспан;

Жолда тастап күллі Амадистерді,

Алыптарды ергежейлідей сезген;

Ханымына мәңгі адал боп қалған;

Қызғанышқа батырып Бельянистерді,

Росинантқа мініп дүниені кезген —

Осы тақта астында жатқан тарлан.

АРГАМАСИЛЬЯ АКАДЕМИГІ ТАССАРАҢНЫҢ

ІN LAUDEM DULCІNEAE GE TOBOSO45

СОНЕТ

Орауыз, пұшық мұрын, дүрдік ерін,

Еңгезердей көрсең сен әйелдің сойын,

Дульсинея бұл Тобосолық, біліп қойғын,

Есі кете сүйді оны Дон Кихот ерің.

Соны армандап ұйқтамады дебдіреп,

Монтьель беткейлерінің қауын,

Сьерра Неграның жартасты тауын,

Әрлі-берлі жаяу кезіп, тентіреп.

Росинанттың жазығы не, жасаған?

Дер шағында жүрген кезде, жер шолып,

Шейіт қылдың неге екеуін зорлықтан?

Дульсинея ажарын тастады көр тасалап,

Күллі әлемге мәшһүр анау мерт болды,

Жалған сөз, іштарлық пен құштарлықтан.

АРГАМАСИЛЬЯНЫҢ ЕҢ СҰҢҒЫЛА АКАДЕМИГІ ДЕЛҚҰЛЫНЫҢ

ЛАМАНЧАЛЫҚ ДОН КИХОТТЫҢ СӘЙГҮЛІГІ

РОСИНАНТҚА АРНАҒАН МАДАҚ СӨЗІ

СОНЕТ

Алмас таққа, Марс отырған сүйіп,

Қызыл-күрең тартқан, боялып қанға,

Ламанчалық қонды да, жер-жаһанға

Жеңіс жалауын желбіретті биік.