Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Көз ұшында құж-құж ұйысқан көп төбелер... Қоспан бұлдырап кеткен көзін уқалап тағы да қарады. Иә... Керілген кең жазықтың шетінен шоғырланып бөлек шығып тұрған ақ төбелер. Екі жақ шеті аласарып алысқа созылған. Бір қарағанда ығы-жығы үлкен шаһар сияқты. Аздап теңселгендей болады. Қоспан атының басын іркіп жасаураған көзін жыпылықтатып қайта-қайта қадалады. Кішкене құм... Аласұрған ақ дүлейдің арасында армандай бұлдыраған Кішкене құм. Қараңғыны сипалап келе жатып жеткен екен-ау.

Есіліп төгілген шағыл құмды тобықтан кешіп жүріп шатынап тұрған дүзгені мен шеңгелін сындырса. Қой аузын қылтанаққа тигізіп, бір шұқырға иіріп тастап, патырлатып от жағып, бел шешіп дем алса... Бір сәтке бетін жалынның жылуы шарпып, танауына көңірсіген еттің исі келгендей боп, жүрегі сазып қоя берді.

Кешкі ауада анық көрініп тұрған Кішкене құмға әлі де әжептәуір жер бар. Апырай, бүгін тырнағын іліктірсе жарар еді. Қойдың түрі бұзылып барады. Ауық-ауық бүйірі солқылдап, өлеусіреген көзін жерге қадап тұрып қалады да, бір кезде кішкене тұяғымен тыпырлап қарды қазады. Танауымен қар күреп, жерді үңгіп жіберердей тінтінектейді, басын кекшең еткізіп көтеріп алады. Маңырап безек қағады. Бір жамандықты бастағандай аштық қысқан қойлардың дызығып есі шығып барады. Осы бір шығар жанның соңғы ыршынған екпінімен құмға жетіп жығылмаса болмайды. Қоспан қойын қуа түсті. Бірақ енді аласұрып, айдауға көнетін емес. Бірі безектей жүгірсе, бірі жүрмейді. Кейбіреулері ат тұяғымен тапап кетсең де тапжылмайды.

Қоян жымыңдай қойдың ізінен уыс-уыс қар қызараңдайды. Қоспан батар күннің сәулесімен қызғылт тартты ма деп үңіле қарап еді. Олай емес, әр жерге шашыраған қызыл қан... Жел қатырып тастаған мұздақ қар қойдың тұяғын қиыпты. Шашасы кесілгендері аттай алмай сол орнында қалып жатыр. Қоспан оған да қарамай үймелеген отардың ішіне бастырмалата кіріп, қамшы үйіріп айдап келеді.

Бірақ қойлар көнбісті, үйіршіл дағдысынан жаңылып дегеніне көнбейді. Кей тұста топырлай үймелеп, мұздаққа соға-соға үсітіп алған танауын жылытқысы келгендей алдыңғысының сауырына тұмсығын тығады. Бірақ лезде кекшең еткізіп басын көтеріп алады. Қоспан енді байқады. Ұйысып қалған сабалақ жүнді буда-буда жұлып алып жатыр. Көбінің аузында уыс-уыс жүн. Көздері аларып қылғына шайнайды.

Кенет әлденеден селт етіп артына қарады. Төбе құйқасы шымырлап қоя берді. Қызыл саулық Тортөбелдің құйрығына жабысқан. Ат құйрығының қылын қарбытып асап, жұлып ала алмай басы кекшиіп, құтырған көзі шарасынан шығып, бар пәрменімен жұлқылайды. Қоспан қайрыла беріп, қамшы сілтеп, атын тебініп жүріп кеткенде бір уыс қыл қызыл саулықтың аузында қалды. Қылғына жұтынып қарш-қарш шайнайды. Сөйткенше болмай және біреуі Тортөбелдің құйрығына ауыз салды. Оны жасқағанша тағы екеуі мойнын созып емпеңдеп келеді. Алды-артын жасқан қамшы үйіріп ауытқып шығып кетті.

Мұндай сұмдықты көрген Қоспан есінен танғандай дағдарып қалды. Дүниедегі ең момын жәндіктер көз алдында жыртқышқа айналып қасқырдан бетер бірін-бірі талап жатыр.

XVIII

Осы түн нағыз бір дозақы түн болды.

Аштық қысып есінен танған қойлар келе құм шетіндегі сирек қылтанаққа жапа-тармағай бас қойып лезде жалмап алды. Ішке нәр барған сайын құнығып, пырт-пырт күйсеп шұқырдан шұқырдан шұқыр асып ілгерілеп барады.

Қоспан құмға түн тереңдегенде барып жетті. Қанша жанын салса да жүрісі өнбеді. Кейбіреулері жанталасып ышқына безектеп, кейбіреулері денесінен соңғы қуаты кетіп талмаусырап бара жатқан қойлар ұйлығып, шашырап, созылып ырқына илікпеді. Дәл нысанаға жетер жерде уысынан шығарып алды. Қараңғыда қаншасы қалып, қаншасы келгенін де анық біле алмады. Ай, сірә жарымын аман жеткізе алды ма екен?