Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Тыныштық пен жылуға құштар соқыр сезім билеген қойлар тек ыққа қарай ұмтылады. Айқайлай-айқайлай Қоспанның даусы қарлықты. Желмен ұйтқыған қар бетіне, көзіне ұрады, аузына кіріп алқымын қариды. Тортөбелдің жалынан ескен ащы тердің иісі танауын жыбырлатады. Бірақ Қоспан өзге дүниенің бәрін ұмытып, қойдың бетін бұра алмай жанталасады. Әрі-беріден соң көзі қарауытып, барлық қой біртұтас толқынға айналып, соның бір жағын шегерсе екінші жағы басып бара жатқандай елестеді. Жалғыз өзі соған тығын бола алмай аласұрады. Бірақ әйтеуір жан-дәрмен қылып алдын тосады. Сытылып шыққан бірер қойды тамшыдай қағып алып, қайта қосады.

Адамның уақытты да, істеп жатқан ісінің мән-мағынасын да ұмытып кететін кезі болады. Тіпті не істеп, не қойып жатқанын сезбей тек әйтеуір алғашқы бастаған екпінімен қармана береді. Төбенің басына қойларымен сағатқа жуық алысқан Қоспан да сондай халге түсті. Осы арпалыста малдың бетін бұра алмай, зіл қара тасты орнынан мызғыта алмаған адамдай діңкесі құрып, жігері құм болды. Басы айналып, есеңгіреп қалды. Бірақ тырбана берді. Бір сәтке қимылын босаңсытып алса жығып кетеді. Арты шыңырау құз, алдынан құлап бара жатқан ауыр салмақ — қыбырлап жылжып келе жатқан қалың нөпір. Қоспан бар дәрменін салып тіресе де сүйемдеп жарға қарай ығыстырып келеді. Бір кезде қара дүлей арасынан иттің даусы естіледі. Аяқ астында қойлар қыбырлайды. Аяз қарыған бетін ат терінің жылы буы шарпып өтеді. Тортөбелдің ентіге пысқырғаны алыстан естілгендей болады. Қоспан қайтадан ширығып айқай салады. Қамшы үйіреді. Тыныс алуға мұрша бермей жаңағы алдыңғы жақтан құлаған ауыр салмақ белін қайыстырып барады.

Қоспанның әлі келмеді... Қара дүлей ақыры оны қойымен қоса жарға қарай ысырып әкетті.

«Енді біттім» деген шақта үстіне құлап келе жатқан зіл қара тасты біреу итеріп жібергендей бір жағына қарай ауытқып, аунап түсетін кезі болады ғой. Бой бермей төбеден ылдиға, оппаға қарай құлаған қойлар, кенет жуасып, оңға қарай ойыса берді. Алғашқы сәтте Қоспан мұның мәнісіне түсіне алмай, тек бойы жеңілдеп «уһ» деп бір күрсінді. Қырқаның астына, ықтасынға түскен қойлар илеген қайыстай ыңғайына көніп алды. Қоспан енді қырқаны қалқан қылып, қойларын омбыға қарай жібермей қиялап шығып кетпек. Еңкейе беріп Тортөбелдің жалын сипап еді, шылқып тұр. Қан сорпасын шығарыпты жануардың. Тер қатырып алмайын деп, жіті аяңдап кетті.

Түн қараңғысы қоюлана түсті. Жотасы жалыған қойлар көбірек үйіріліп, ілгері қарай аттағысы келмейді. Бірақ Қоспан пәлелі шұқырдан аулағырақ кетпек боп қойларын ілгері жылжыта берді.

Көз алдында жылусыз, нұрсыз ақ ұшқындар ойнайды. Кейде сол солғын ұшқындар жұлдыздай жамырай шашылып, кейде жеке-жеке талшық боп бір сәт кірпік арасында тұрып қалады. Аздап бойы жылыған Қоспан оқта-текте қалғып кеткендей, қайсы бір кезде өң мен түстің арасындағы халге ұшырайды. Сондай шақта жаңағы көз алдындағы шашыраған ақ ұшқындар самаладай жарыққа айналып бара жатады.

Самаладай жарық. Үлкен люстра — жүздеген шам сәулетті кең сарайды жайнатып тұр. Залда лық толы халық. Жүздері жарқын, киімдері сәнді. Бұл Алматының опера театрының залы. Талай жылдан бері ен далада қой бағып келе жатқан Қоспанға осының бәрі қиялдағы ғажайып дүние сияқты елестейді. Сонау сахнада — президиум столында тізіліп отырған өңкей қара бешпет, ақ жағалар да кәдімгі пендеден бөлек жандарша әсер етеді. Жоғарыдан түскен мол жарық әркімнің бет бедерін, әжімін ұрлап, қасқа бас пен қара шаштан өзге сипат қалдырмай бәрін бірыңғай қан-сөлсіз аққұба қылып көрсетеді. Тек екінші қатардан қойшылардың жел қарыған қарақошқыл жүздері қарауытады.

Үзіліс кезінде Қоспан бүйірдегі, сәнді фоэдегі буфетке қарай бара жатыр. Кіршіксіз ақ дастарқан жапқан тегене столдардың үстінде мойнына қорғасын қағаз ораған әсем бөтелкелер, әшекейлеп пісірген түрлі-түсті тәтті тағамдар тұр. Тек бала-шаға болмаса дені сау еркектің ар ағына ел қондыратын еш нәрсе көзге түспейді. Оң жағынан біреу кеп қолтықтап алды. Қасболат.

— Қалай, Қоспан, мәжіліс ұнады ма?