Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Бұқабай мелисаларды көріп ит көрген мысықтай жиырылып келеді ауыл еркектері. Алда — Бұлыш. Ол да шық-шыты шодырайып, тістеніп, іштей шиыршық атады. Ортада

тұрған Лабақ ахун мен Асанға жақындай беріп іркілді.

Қалғандары алысырақ тоқтады.

— Ассалаумағалейкум, Ас-еке! — деді Бұлыш. Сұржекей мен Бұқабайды әдейі көрмегенсіді. Асан:

— Ал азаматтар, аман барсыздар ма? — деді ширақ дауыстап.

— Шүкір!

Сол-ақ екен қалың нөкер:

— Ау, өкімет сау болса, біз де саумыз! — деп жамырап қоя берісті. Асан:

— Ал, жігіттер! Жауласқалы емес, елдескелі келдік.

Өкімет атынан келдік. Айтар сөзіміз бар өздеріңізге!

Басшыңызды кім деп білеміз! — деді көпшілікке қарап.

— Басшымыз — Бұлыш, ақылшымыз — ахун! — деп топ аттының ортасынан қызыл бөрікті бүйрек бет жігіт шаңқ-шаңқ етті.

Түйе үстінен Лабақ ахун:

— Уай, Асан балам! Сұхбат дегенді үйде отырып айтар болмай ма?— деді сақалын салалап.

— Ахун бауа! Күллі жұрт естісін деген сөзіміз бар еді..!

— Ләббай, болсын айтқаның! Уай, жиналыңдар түге!

Лабақ ахун ырғайдай арық мойнын созып жан-жағына қарады. Бұ кезде көпшілік онсыз да анталап жиналып қалған еді.

Атын тебініп, түксиіп Әзберген жақындады Бұлышқа.

— Былай жүрші! — деді күңк етіп.

Әзберген мен Бұлыш екі атты болып жұрттан бөлініп шаңытқан далаға қарай шыға берді.

— Құлағым сенде! — деді Бұлыш Әзбергеннің түнерген қабағын жақтырмай. Бұлыш осы пәтшағарды о бастан суқаны сүймейтін. Кедей-кембағал, жетім-жесірге тізесін батырмаса ішкен асы бойына сіңбейтін осы әпербақанды көргенде бұның да арқасы құрыстап қоя беретін. Іштей тиіссе екен деп тілейтін. Тәубасын келтіріп жұдырық сілтегеннің не екенін көрсетер еді. Бірақ

Әзберген өлсе бұған жоламайтын.

— Сен, немене, анау алжығанға еріп шоқынған кәмөнесті тындағалы тұрсың ба? — деді Әзберген дүңк-дүңк етіп. — Оның жыры белгілі, одан да сөйлеттірмей басын қағып алу керек! Оның емі сол!

Бұлыш өңкиген шомбал қара Әзбергеннің түр, әлпетіне бажырайып тіп-тік қарады. Әзбергеннің түк басқан қалың беті бүлк етер емес.

— Сен не көкіп тұрсың?— деді Бұлыш та бұрқ ашуланып. — Бізді баңды етіп, бүкіл өкіметке қарсы коймақсың ба, сонда?

— Кәмөнестің басын алғың келмейді екен ғой... — деп қалың беті түтігіп, қанасына сыймай атын тебініп бір орында шыр айналды Әзберген. — Онда көр де тұр, сенің басынды ертең ол алады!

— "Елдесуге келіп тұрмыз" демеді ме!!

— Шоқынғанға сенім жоқ!— деп ақырды Әзберген, көзі қанталап. Бұлыш мына кәпірдің түрінен сескенейін деді.

— "Сенім жоқ" болғанда не істемек, небары бес-ақ адам?

— Сөйлемесін, керегі жоқ сөзінің! Ортамызда тұрып басынбасын! Бас керек болса кетсін! Жоғалсын!

— Әзберген! — деді Бұлыш ашуын ақылға жендіріп. —

Сен тек өзіңді ойлаулы... Ізімізге ерген ел бар, қатын, бала-шаға бар. Мен соларды ойлаулы...

Осыны айтты да Бұлыш атының басын жиылған топқа бұрды. Бұлыштың ту сыртынан окты көзімен ата қарап аласұрды Әзберген. Әзбергеннің қасына кәнпеске болған Мажанның үш ұлы Мотан, Шотан, Қапандар топ құрап шапшаң жиналып қалды.

Бұлыштың келуін күтіп тұрған Асан бәлшебек атын тебініп ортаға шықты. Жиылған қауым Асанның аузына қарады.

— Ау, жұртым! — деді Асан ашық дауысы саңқылдап.— Ал менің бір сұрамағым бар сендерден!

— Ай, бәрекелді, сұра!

— Сұра! Сұра!

— Ау жүртым, сендер елден қашқанда, өкіметтен қашқанда қайда бармақсыздар? Әлде бас құрап өкіметті төңкермек ниеттесіздер ме? Соны айтындаршы!

Көпшілік гуілдеп толқып кетті.

— Тоқтаңдар, біреуің айтыңдар! — деді Асан бәлшебек.

Ақ түйенің үстінде аппақ сақалын саумалап отырған аққудай ахунға қарады көпшілік. Ахунның сөзі дайын екен.

— Уай, балам! — деп Асанға бағыштап сөйледі. — Уай,