Дон Кихот ІІ - Мигель де Сервантес

— Зиялы ортада танымал еместігіңізге кепілмін, — деді Дон Кихот, — өйткені зиялы орта айрықша дарын мен айта қаларлық еңбекті лайықты бағалай білмейді. Осының қырсығынан қанша қабілет босқа құрымады! Қанша дарын елеусіз-ескерусіз қалмады! Қанша қасиет тиісті құрмет таппады!.. Солай бола тұрғанымен, меніңше, тіл атаулының падишалары боп табылатын грек және латын тілдерінен жасалатын тәржімелерді есепке алмағанда, бір тілден екінші тілге аудару да бір, фламанд кілемін теріс жағынан тамашалау да бір: рас, ою-өрнектері көрініп тұрады, бірақ босалаң жібінің молдығы бедерін анық байқатпайды, сондай-ақ, өң жақ бетінің көңіл сүйсінер татаусыздығы мен қанық бояулары да жоқ, оған қоса, көшіріп жазушылар мен көшірме жасаушылар үшін тапқырлық та, шұрайлы сөз де қажет болмайтыны секілді, жеңіл тілдерден аударушылар да ондайға бола бас қатыра бермейді. Әрине, аудармамен айналысу мақтауға татырлық іс емес дегелі тұрғам жоқ; бұдан да бағасыз кәсіп жетершілік және бізге аудармадан әлдеқайда аз пайда әкелетініне қарамастан, онымен айналысуды ар көріп те жатқан біз жоқ. Мен тек екі айтулы аудармашыны ғана білем, олар: Адал бақташыны аударған доктор Кристобаль де Фигероа мен Аминтаны тәржімелеген дон Хуан де Хауреги, — шебер қолдан шыққан осынау еңбектерді оқып отырғанда мұның қай жері аударма, қай жері түпнұсқа екенін аңғара алмай қаласың. Алайда, мынаны айтыңызшы маған, мейірімді мырзам: бұл кітапты өз есебіңізден шығармақсыз ба әлде оны әлдебір кітап саудагеріне сатып та жібердіңіз бе?

— Оны өз есебімнен шығармақпын, — деп жауап қатты аудармашы, — және тек алғашқы басылымының өзінен ғана мың дукаттан кем табыс таппаспын деп тұрмын, ал кітап екі мың данамен шығады, әр данасының бағасы алты реалдан болады және көзді ашып-жұмғанша сатылып кетеді.

— Қолмен қойғандай нақпа-нақ! — деп дауыстап жіберді Дон Кихот. — Кітап шығарушылардың қандай қитұрқы да жымысқы және бір-бірімен қандай ауыз жаласқан сыбайлас екенінен түк хабарыңыз жоқтығын байқатып қойдыңыз. Көріңіз де тұрыңыз, ана екі мың кітапты иығыңызға артқан кезде, салмағынан денеңіз сұмдық қатты жаншылатын болады, әсіресе егер кітабыңыз мазмұны жағынан бұлыңғырлау әрі тартымдылығы да шамалы болса.

— Сонда маған не істе дейсіз? — деп наразылық білдірді аудармашы. — Оны баспагерге бергенімді қалап тұрсыз ба? Өйтсем, ол кітапты басып шығару құқын алғаны үшін маған үш мараведиден ғана берер еді, әрі мені жарылқап тастағандай бәлсінер еді. Мен кітаптарымды атағымды асыру үшін шығармаймын, — онсыз да өз туындыларым арқылы танымал адаммын, — маған керегі — ақша, өйткені ақшасыз атақ-даңқтың құны қара бақыр.

— Құдай жолыңызды оңғарсын, — деді Дон Кихот.

Сосын ол әрмен қарай өтті де, Жанның шырағы деп аталған кітаптың бір баспа табағына жасалған түзетулерді көріп, былай деп құлаққағыс етті:

— Мұндай дүниелер аз жарияланған жоқ, әйтсе де осындай кітаптарды алдағы уақытта да шығара беру керек, өйткені жер бетінде күнәкарлар өте көп: қарақұрым қараңғы жанға қисапсыз көп шырақ қажет.

Ол әрменірек өтіп, тағы бір кітаптың баспа табақтарына түзету жасалып жатқанын көрді; қалай аталатынын сұрағанында, оған бұл Тордесильяста тұратын әлдебір автордың шығармасы, Айлакер идальго Ламанчалық Дон Кихоттың екінші бөлімі, деген жауап қайтарылды.

— Бұл кітап жайында құлағдармын, — деді Дон Кихот. — Шынымды айтсам, қисынсыз сандырақ болуы себепті оны өртеп, күлін желге ұшырып та жіберген шығар деп ойлағам, дегенмен, Мартин күнінде шошқа қайтсе де бауыздалмай қалмайды. Ойдан шығарылған хикаялар шындыққа жанасымды немесе шындыққа ұқсас болғанда ғана ұнамды әрі тартымды боп шығады, ал өмірде орын алған оқиғаларды тақырып еткен хикаялар тек шыншыл болғанда ғана ұнамды.

Көңіліне азды-кем кірбің ұялаған Дон Кихот соны айтып, баспаханадан шығып кетті.